De oliemarkt blijft zeer volatiel en heeft afgelopen week forse stappen naar boven gezet. Er is echter één belangrijk verschil met bijvoorbeeld de aardgas- of tarwemarkt: er zijn nog geen absolute records gebroken. Voor de benzine- en dieselprijzen ligt dat anders, die bereiken wel nieuwe hoogtes.
De notering voor Brent-olie is sinds de Russische inval in een strakke lijn naar boven gegaan, tot een piek van $114,59 per vat op woensdag 2 maart. Donderdag 3 maart zakte de notering terug naar een slotkoers van $110,72 per vat. Die correctie is echter van korte duur en tijdens het schrijven van dit artikel noteert Brent0olie alweer ruim $113 per vat. Olie is daarmee goed aan de prijs - laat daar geen misverstand over bestaan -, maar zit nog niet aan de prijzen die we van 2011 tot en met 2013 hebben gezien. Om nog maar te zwijgen van het record uit 2008, dat op $146,08 per vat staat.
Dat roept de vraag op: kan die olieprijs verder stijgen? In de eerste plaats zijn analisten voorzichtig met beweringen. De grootschalige Russische inval had vrijwel niemand voorzien, net zo min als de gevlogen op de grondstof- en energiemarkten. Deels is de huidige prijs een afspiegeling van de zorgen die er zijn over de ontwrichtende werking van de oorlog op de handel en het olietransport. In de notering zitten echter 'maar'-aspecten ingeprijsd, bijvoorbeeld speculanten die willen profiteren van volatiliteit in de markt of beleggers en investeerders die een bescherming tegen inflatie zoeken voor contant geld.
Langetermijnvisie
Kijken we breder, dan kunnen we een trend waarnemen. De grote oliemaatschappijen, met projecten in Rusland, trekken zich terug uit dat land. Hoogstwaarschijnlijk krijgt dat invloed op de productiecapaciteit. Ook zijn de meeste bedrijven bij olieprijzen ruim boven de $60 per vat - wat de ongeschreven ondergrens is voor de schalieolieproductie - terughoudend met investeren in nieuwe olieputten. Dat werd deze week nog bevestigd door Chevron in een bericht aan aandeelhouders. Hogere returns on investment en lagere CO2-emissies staan centraal, zo meldde het. Voor exploratie en ontginning streeft Chevron een organische groei na.
De OPEC+ past zijn strategie niet aan op de huidige marktontwikkelingen. De geplande productieverhoging wordt ingezet, maar niet verder opgeschroefd. De deelname van Rusland - dat samen met een aantal andere niet-OPEC-leden lijkt niet ter discussie te staan. Het kartel is er afgelopen jaar redelijk goed in geslaagd om de olieprijzen naar hun hand te zetten. Saoedi-Arabië en Rusland zijn daarbij dé producenten die de voldoende capaciteit hebben op de productie wezenlijk op- of af te schalen.
Dieselprijs explodeert
Ruwe olie is zeer snel in prijs gestegen, maar diesel en benzine zijn nog harder gestegen. De dieselprijs liep op van €138 per 100 liter op maandag 28 februari naar €158,88 per 100 liter op donderdag 3 maart. Dat is een ongekend sterke stijging in een paar dagen tijd. Vrijdag 3 maart is de prijs weliswaar iets gezakt, maar met €155,51 nog altijd extreem hoog. Nederland behoort daarmee tot de duurste landen om te tanken ter wereld.
Op de adviesprijzen die door de raffinaderijen gepubliceerd worden, geven pomphouders en tussenhandel vaak nog korting. De hoge adviesprijzen komen in de praktijk doorgaans iets lager uit. Maar het blijft opvallend dat brandstof relatief gezien zo veel harder stijgt dan de grondstof waarvan het gemaakt word. Natuurlijk wordt de raffinage duurder door inflatie en hogere veiligheids- en milieueisen. Desondanks hebben de meeste oliemaatschappijen afgelopen weken prachtige jaarcijfers gepresenteerd en zo lang zij niet merken dat de vraag uitvalt, sleutel ze waarschijnlijk niet aan hun marges. Ook de staat heeft de accijnzen op brandstof per 1 januari keurig geïndexeerd voor inflatie.