Interview Bert-Jan Ruissen
'Zorg dat de boer een boterham kan verdienen'
Het nieuwe Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) is door het Europese Parlement goedgekeurd, de formele bespreking van het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn (7e AP) is door de Europese Commissie uitgesteld en de Green Deal begint steeds meer vorm te krijgen. Kortom: er zijn het afgelopen jaar belangrijke besluiten genomen voor de landbouw op Europees niveau.
Boerenbusiness sprak met Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP) over deze ontwikkelingen en de gevolgen daarvan op de Nederlandse landbouw.
Het nieuwe GLB is afgelopen jaar door het Europees Parlement goedgekeurd. Hoe kijkt u naar het akkoord dat bereikt is?
"In het nieuwe GLB zijn een aantal belangrijke wijzigingen doorgevoerd. Zo is er meer aandacht voor de verduurzaming en biodiversiteit. Dat betekent wel dat er extra eisen aan boeren gesteld worden om in aanmerking te komen voor de directe inkomenssteun. Het GLB is een raamwerk waarin de lidstaten met de Nationale Strategische Plannen (NSP) de doelen van het GLB in een op de eigen agrarische sector toegespitste wijze kunnen invullen. Die regionale aanpak is een belangrijke koerswijziging in het Europese landbouwbeleid. Een boer in Nederland staat voor heel andere uitdagingen dan bijvoorbeeld zijn collega in Spanje en dat wordt met het GLB beter onderkend."
"Het is bij de nationale invulling wel belangrijk dat de economische levensvatbaarheid van de sector niet uit het oog wordt verloren. Sommige partijen doen net of de directe betalingen aan boeren gratis geld is en vinden het daarom prima daar extra eisen aan te verbinden. Voor veel boeren is die steun echter hard nodig om overeind te blijven. Doelen op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid zijn goed, maar zorg daarbij wel dat de boer een boterham kan blijven verdienen."
Hoe pakt Nederland de nationale invulling op?
"Laat ik voorop stellen dat ik Europarlementariër ben en dat de uitwerking van het GLB door de invulling van het NSP een zaak is tussen de lidstaat en de Commissie. Ik kijk wel met verbazing naar sommige keuzes die Nederland maakt. Zo heeft de Tweede Kamer gestemd voor een geleidelijke maximale overheveling van 30% van het budget uit de eerste pijler (directe betalingen) naar de tweede pijler (plattelandsontwikkeling). Voor zover ik dat nu kan overzien maken andere lidstaten die keuze niet. Daardoor worden de Nederlandse boeren op achterstand gezet ten opzichte van hun Europese collega's die hogere directe inkomensondersteuning houden. Opvallende daarbij is dat ook partijen als CDA, CU en VVD, die uitdragen landbouw-minded te zijn, voor de overheveling gestemd hebben."
"Het GLB voorziet in maatwerkoplossingen zoals bijvoorbeeld voor bufferzones langs water. De algemene regel in het GLB is een drie meter brede strook. In de onderhandelingen hebben we bedongen dat lidstaten met veel sloten een vrijstelling voor deze bufferzones kunnen krijgen. Die uitzondering is er bijna speciaal voor Nederland in gekomen. De mogelijkheid is er, maar Nederland is wel heel terughoudend om daar gebruik van te maken. Hetzelfde is het geval bij het niet productief areaal. Lidstaten kunnen kiezen voor 7% niet-productief areaal, waarvan 3% bestaat uit niet-productieve elementen zoals sloten en bomen en waarbij de overige 4% ingevuld kan worden met vanggewassen, eiwitteelten of via een eco-regeling. Ik vind het onverstandig dat Nederland hierbij vanggewassen niet laat meetellen. Consequentie is namelijk dat je boeren met vanggewassen de mogelijkheid ontneemt om de braaklegging te beperken tot 3% in plaats van 4%. 1% lijkt een klein verschil maar heeft grote gevolgen voor bijvoorbeeld goed verkavelde bedrijven met weinig sloten in Flevoland of Noord-Beveland. De inzet van vanggewassen met een wegingsfactor zoals in het huidige GLB past beter bij die bedrijven dan 1% extra grond uit productie nemen. Het GLB biedt de mogelijkheid en ik zou zeggen: maak daar dan ook gebruik van."
Een ander belangrijk thema dit jaar was de nitraatrichtlijn. Hoe kijkt u vanuit Brussel naar de discussie?
"Het is voor mij onbegrijpelijk dat de bespreking van het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn in het Nitraat Comité in Brussel door de Europese Commissie is uitgesteld. Nederland heeft een ambitieus plan gepresenteerd, misschien zelfs wel te ambitieus als je de praktische bezwaren uit de sector hoort, en dat terwijl in een groot deel van Nederland de kwaliteitsnormen voor grondwater gehaald worden. Extra maatregelen voegen in die regio's niets toe voor de waterkwaliteit, maar wekken - geheel te begrijpen - veel weerstand op in de agrarische sector."
"Voor nitraat in het grondwater is er een harde Europese norm die voor alle lidstaten geldt. Voor het oppervlaktewater stellen lidstaten echter eigen normen op. Daardoor kan het dus gebeuren dat oppervlaktewater dat Nederland binnenstroomt uit Duitsland of België in die landen aan de norm voldoet maar in Nederland voor problemen zorgt. Daarmee wordt een ongelijkheid gecreëerd tussen de lidstaten."
Interpreteert Nederland de regels te streng?
"Vanuit Nederland wordt bij deze regels door sommige partijen wel heel makkelijk naar Brussel gewezen. De Europese richtlijnen bieden meestal mogelijkheden voor aanpassing aan lokale situatie. Dan moeten de knelpunten wel helder en goed onderbouwd voor het voetlicht gebracht worden in Brussel. In bredere zin dragen de Nederlandse vertegenwoordigers in Brussel misschien wel te weinig uit welke stappen de Nederlandse landbouw al heeft gezet en waar de sector het goed doet."
Europarlementariër Bert-Jan Ruissen
"In de discussie over de emissies heb ik bijvoorbeeld nauwelijks iets over productie per hectare gehoord. Verhoudingsgewijs stoot de Nederlandse landbouw per ton geoogst product of liter melk relatief weinig emissies uit. Daar moet dan wel aandacht voor gevraagd worden in de discussie die in Europa gevoerd wordt. Als het niet aan de kaak wordt gesteld, wordt het ook niet in de beoordeling van de Nederlandse plannen meegenomen."
"Te veel sturen op doelstellingen en om die te halen een pakket aan regels opstellen, is overigens een bredere tendens in de Europese en Nederlandse politiek volgens mij. De meeste boeren willen het goed doen en dat zou het uitgangspunt moeten zijn. In het beleid zouden we meer moeten werken met haalbare en realistische doelstellingen en voor de uitvoering boeren instrumenten bieden om dat uit te voeren in plaats van bovenaf opgelegde regels. Neem bijvoorbeeld de Europese doelstelling om naar 25% biologische landbouw te groeien. In Nederland ligt dit percentage nu op ongeveer 3%, dat is niet zomaar met 22% te verhogen. Vragen waar men voor het gemak aan voorbij gaat zijn onder andere: is er vanuit de markt voldoende vraag naar zoveel extra biologische producten? Wat betekent de uitbreiding voor de bestaande biologische bedrijven? Kortom: hoe haalbaar en realistisch is die doelstelling en wordt het doel niet voorbij gestreefd wanneer dit van bovenaf wordt afgedwongen?"
In het verlengde daarvan: hoe kijkt u naar de Europese ambitie om het gebruik van GBM's met 50% te verminderen in 2030?
"Ziektes en plagen komen voor en in de landbouw wordt gezocht naar mogelijkheden om dat te beheersen. GBM's zijn daar een belangrijk instrument bij en dat zal op korte termijn niet veranderen. Tijdens mijn werkbezoeken krijg ik regelmatig van boeren te horen dat de 'medicijnkast steeds leger begint te raken' en dat het daardoor steeds lastiger wordt het gewas gezond en daarmee de productie op peil te houden. Dat is iets waar ik mij zorgen over maak."
"Door innovatie kan het middelengebruik worden teruggedrongen, maar dat kan niet van het ene op andere moment. Er wordt gewerkt aan alternatieven, bijvoorbeeld groene middelen of door veredeling, maar daar is tijd voor nodig. Op het gebied van veredeling zou Europa de sector kunnen helpen door nieuwe veredelingstechnieken - waarmee de traditionele veredeling versneld kan worden - toe te laten. Die vallen nu nog in de categorie van genetische modificatie. De nieuwe veredelingstechnieken bieden niet alleen kansen om gewassen weerbaarder te maken maar ook om de kwaliteit van de producten te verbeteren of de opbrengsten te verhogen."
"Overigens zou de vraag gesteld kunnen worden of de 50% reductie wel past bij het doel dat beoogd wordt. Vanuit milieuoogpunt is het logischer om het gebruik van middelen die minder of niet belastend zijn voor het milieu te stimuleren. De focus te leggen op kilo's werkzame stof per hectare kan averechts uitpakken voor de middelen die minder belastend zijn voor het milieu."
Jurphaas Lugtenburg
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
