Politiek Nationaal Strategisch Plan
Nieuw GLB: meer doen voor 70 euro per hectare minder
Het boereninkomen gaat erop achteruit in het Nationaal Strategisch Plan (NSP), de nationale invulling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Dat is de conclusie die getrokken kan worden uit het concept NSP en de bedrijfseconomische doorrekening die vrijdag 3 december naar de Tweede Kamer is gestuurd.
In het nieuwe GLB - dat in 2023 in werking treedt - wordt van de lidstaten een ambitieuze nationale uitwerking van de doelen in het GLB verwacht. Daarbij krijgen de landen veel vrijheid. Nederland kiest er onder andere voor om stapsgewijs van 15% in 2023 naar 30% in 2027 van de eerste pijler (Garantiefonds cq directe betalingen) over te hevelen naar de tweede pijler (Plattelandsbeleid). In het huidige GLB wordt circa 8% van de eerste pijler naar de tweede pijler overgeheveld.
Minder geld meer voorwaarden
Concreet betekent dat voor de boer dat de basisbetaling in 2023 €255 per hectare zal bedragen en dat terugloopt naar €194 per hectare in 2027. De premie voor de Ecoregeling blijft wel gelijk gedurende de looptijd op €109 per hectare. Ter vergelijking: dit jaar (2021) bedraagt de waarde van een betalingsrecht €259,73 per hectare en is de vergroeningsbetaling €111,96 per hectare. Om aan de voorwaarden voor het nieuwe GLB te voldoen worden extra inspanningen van de agrarische sector verlangd. In het concept NSP en het nieuwe GLB is namelijk gekozen voor een andere invulling van de normen voor goede landbouwkundige en milieukundige condities (GLMC's). De WUR heeft de bedrijfseconomische gevolgen van een aantal van deze GLMC's doorgelicht.
Uit de modelberekeningen van de WUR blijkt bijvoorbeeld dat een totaalverbod op het vernieuwen van blijvend grasland in veenweidegebieden €292,50 per hectare per jaar aan netto meeropbrengst van het gras kost ten opzichte van één keer per tien jaar het grasland wel vernieuwen. Daar zet het ministerie €50 per hectare als extra basisinkomenssteun tegenover. Voor de akkerbouw is het vooral de vergroeningsplicht die in de papieren loopt. 4% van het bouwland moet worden aangemerkt als niet-productieve oppervlakte. Omdat waarschijnlijk niet de hoogst productieve grond daarvoor wordt ingezet, heeft de WUR bij de berekening een correctie van 10% op het saldo toegepast, waardoor de effectieve afname van het saldo uitkomt op 3,6%. Voor tarwe betekent dat een afname van het saldo van €39,67 per hectare, voor consumptieaardappelen €197,14 per hectare, voor suikerbieten €90,72 per hectare en voor uien €171,07 per hectare. Op een akkerbouwbedrijf met één op drie aardappelen en tarwe en één op zes uien en suikerbieten resulteert de verplichting van 4% niet-productieve oppervlakte in een gemiddeld verlies van circa €120 per hectare.
Grote verschillen per bedrijf
Dit zijn echter modelberekeningen. Over hoe het NSP op bedrijfsniveau uitpakt is nog veel onduidelijk. Het ligt in de verwachting dat de intensievere bedrijven met hoogrenderende teelten harder getroffen worden dan de extensievere bedrijven. De RVO werkt aan een simulatie tool, die volgens de planning voor de zomer van 2022 online moet staan en waarin boeren de impact van het NSP en de gevolgen van de verschillende ecoregelingen op het eigen bedrijf kunnen zien.
Bronnen binnen en rondom het ministerie maken zich ondertussen toch wel zorgen over hoe het NSP uitpakt op bedrijfsniveau. Daarbij zijn ze niet alleen bang voor gevolgen op het verdienmodel, de concurrentiepositie ten opzichte van boeren in andere EU-landen en de gevolgen voor het boereninkomen. Er wordt door sommige bronnen ook gevreesd dat boeren een kosten-batenanalyse maken en dat daarbij een aantal tot de conclusie komt dat het niet langer interessant is deel te nemen aan het GLB. Als dat een substantiële groep blijkt te zijn, verliest de overheid een belangrijk instrument om sturing te geven aan het landbouwbeleid. Van de doelen die zijn vastgelegd in het nieuwe GLB komt dan in de praktijk weinig terecht en daarmee schiet het NSP zijn doel voorbij. Deze bronnen pleiten er dan ook voor om waarborgen in te bouwen zodat het GLB haalbaar blijft voor veruit het grootste deel van de boeren.
Minder zekerheid over waar het geld terecht komt
Overigens hoeft het overhevelen van het budget niet te betekenen dat er minder geld op het boerenerf terecht komt, dat zal uiteindelijk afhangen hoe het tweede pijlerbudget beschikbaar wordt gesteld. Maar voor het budget dat wordt overgeheveld, verdwijnt wel de garantie dat het ten goede komt aan de primaire boeren en tuinders; en het is een voorteken, zo valt op te maken uit het concept NSP. "Veel van de beschreven ambities in dit NSP doen een beroep op de tweede pijler. Denk aan het ANLb, samenwerking in veenweide en overgangsgebieden N2000, gebiedsgerichte aanpak voor water en investeringen, innoveren en kennis. Vandaar dat een overheveling gewenst is", staat in het concept NSP.
Het concept NSP is nog niet definitief. Woensdag 8 december wordt er een Commissiedebat over het NSP gehouden in de Tweede Kamer. De tijd om nog eventuele wijzigingen door de voeren in het conceptplan begint overigens wel te dringen. Eind 2021 moet het NSP namelijk in Brussel liggen. De Europese Commissie heeft dan drie maanden de tijd om het plan te beoordelen en eventuele aanbevelingen te doen.
De documenten die ter voorbereiding op het debat naar de Kamer zijn gestuurd zijn hier te vinden.
Jurphaas Lugtenburg
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
