De Tweede Kamer heeft vanmiddag ingestemd met het vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie (EU) en Canada, kortweg CETA. Daarmee heeft het veelbesproken handelsverdag opnieuw een belangrijke stap gezet. Wat is CETA eigenlijk, en wat betekent dit voor de agrarische sector? Boerenbusiness schetst de gevolgen in 6 vragen.
Welk belang dient CETA?
Het CETA-verdrag is vooral bedoeld om economische groei te stimuleren. Zo worden handelsheffingen op goederen en diensten afgeschaft en zijn er maatregelen opgenomen die investeringen stimuleren en beschermen. Naar verluidt kan het openstellen van elkaars markten miljarden aan economische groei opleveren.
Hoe lang speelt CETA eigenlijk al?
Het veel besproken verdrag speelt al jaren. De onderhandelingen over een handelsakkoord tussen de EU en Canada begonnen al in 2009, inmiddels dus 11 jaar geleden. In oktober 2013 bereikten de EU en Canada een akkoord over de hoofdlijnen van het verdrag. Deze werden in september 2014 formeel vastgelegd. In juli 2016 werd CETA voorgelegd aan de Raad van de Europese Unie, dat zich voor het einde van 2016 moest uitspreken. De Belgische provincie Wallonië kwam met bezwaren waardoor goedkeuring werd uitgesteld, maar later kwam alsnog een akkoord. Op 30 oktober 2016 werd het akkoord ondertekend door de Europese Raad en Canada en op 15 februari 2017 ging ook het Europees Parlement akkoord. Met het akkoord van het Europese Parlement werd besloten dat de voorlopige toepassing van CETA per 21 september 2017 in werking zou treden. De voorlopige toepassing betekent dat het handelsakkoord in werking treedt zonder handel in financiële diensten en bepalingen over conflictbelangen.
De politieke voor- en tegenstanders van het verdrag?
Laten we voorop stellen dat CETA verdeeldheid brengt. In de maatschappij, maar vooral ook in de politiek. Dit blijkt ook uit de stemmingsuitslag, waarbij slechts nipt een meerderheid is gehaald. In aanloop naar de stemmingsvergadering heeft Minister Sigrid Kaag (Internationale Handel) flink moeten lobbyen om tot een meerderheid te komen. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, inclusief het onafhankelijke kamerlid Van Haga, hebben voor ratificatie gestemd. De ChristenUnie was aanvankelijk tegen, maar draaide later bij. Alle andere oppositiepartijen stemden tegen het akkoord.
Wat zijn de grootste struikelblokken?
Voedselwaakhond Foodwatch uitte recent in een uitzending van Radar haar zorgen over het CETA-verdrag. Foodwatch kwam met een voorbeeld waar Nederland in de problemen kan komen als het besluit akkoord te gaan met het handelsverdrag inclusief International Court System (ICS), waar het akkoord tot op vandaag grotendeels op vastloopt. Het ICS is namelijk een internationaal tribunaal (gerechtshof) waar grote multinationals aan kunnen kloppen om claims in te dienen wanneer zij vinden dat ze (financieel) benadeeld worden door overheidsbesluiten.
Als het handelsverdrag er dus in zijn volledigheid gaat komen, krijgen we ook in Nederland te maken met het ICS in ons handelssysteem. Terugvallen op nationaal recht heeft geen zin, want de uitspraak van het tribunaal gaat boven het nationaal recht en is bindend. Het ICS is dan ook 1 van de grootste drempels waar Nederlandse partijen over struikelen. We zijn ons er misschien niet altijd bewust van, maar er zijn heel veel (Amerikaanse) multinationals met belangen in Nederland. Denk hierbij aan het sportmerk Nike, elektronicagigant Apple en frisdrankfabrikant Coca-Cola.
Foodwatch kaart hun belang aan in een zogenaamde 'suikertax', die de strijd aangaat met zwaarlijvigheid. De suikertax is kortweg een belasting die geheven wordt over suikerhoudend voedsel om het overmatig gebruik van suiker een halt toe te roepen. Inmiddels zijn er 44 landen die de tax hebben ingevoerd, waar ook duidelijk te zien is dat de tax werkt: de suikerconsumptie is flink afgenomen. Foodwatch ziet graag dat er in Nederland ook gewerkt gaat worden met een suikertax, maar met CETA in het kielzog kan dit wel eens een heel moeilijk verhaal worden. Een multinational als Coca-Cola kan dit zien als benadeling van de winst, waarna het via de ICS een claim bij Nederland kan indienen. De kans dat ons land de tax dan nog in gaat voeren is eigenlijk nihil, omdat met de claims vaak astronomische bedragen gemoeid zijn.
Wat voor impact heeft CETA op de landbouw?
CETA heeft vooral impact op de vleessector. Boeren zijn bang dat ze moeten gaan concurreren met Canadees vlees dat goedkoper is én niet aan de Europese eisen voldoet. In Canada zijn de dierwelzijnseisen namelijk niet zo strikt als die in Nederland. Hormoonvlees en antibioticagebruik zijn daar nog aan de orde van de dag. Daarbij hebben Nederlandse boeren miljoenen moeten investeren om aan alle Europese en nationale eisen te voldoen. Nu dreigt er een verdrag akkoord te krijgen waarmee het kabinet de deur openzet voor vlees uit een land dat niet aansluit op de Europese standaarden.
Staat het licht voor CETA nu definitief op groen?
Nee. Dit omdat een meerderheid in de Eerste Kamer nog ver weg lijkt. Een akkoord in de Tweede Kamer leidt dus niet direct tot groen licht. De eerstvolgende actie zou waarschijnlijk niets meer of minder zijn dan tijd rekken. Een stemming in de Eerste Kamer kan nog een tijd uitgesteld worden door verschillende vragenrondes. Het kan daardoor nog tijden duren voordat Nederland daadwerkelijk groen (of rood) licht geeft voor CETA.