De peenteelt heeft met grote uitdagingen te maken. Het huidige seizoen en die van vorig jaar drukken een stempel op de wortelen. Net als bij uien is Nederland gatenvuller in de markt. Die positie is bij peen echter steeds moeilijker vast te houden. Welke perspectieven zijn er nog?
Het areaal winterpeen bereikte in 2016, volgens cijfers van het CBS, een hoogtepunt van 6.644 hectare. Voorlopige cijfers voor 2017 komen uit op een iets lager niveau van 6.479 hectare. Sinds 2011 komt het areaal boven de 6.000 hectare uit. Alleen in 2015 dook het daar nog verder onder. In recente jaren kende de teelt pieken, maar ook dalen. Seizoen 2016/2017 en 2017/2018 drukken hun stempel op de peenmarkt.
Stabiele, lage prijs
Sinds week 44 noteert Emmeloord voor zowel B-peen als af land schaaltjespeen €6 tot €7,50 per 100 kilo. In Middenmeer is dat €4 tot €5,50 voor B/C-peen en C/D-peen. Daarmee start het nieuwe seizoen op een stabiel, maar laag niveau. Vorig seizoen startte Emmeloord met een prijsniveau rond €8 tot €8,75 per 100 kilo. Boven de €11 kwam het nooit.
"Het grootste gedeelte van onze winterpeen wordt geëxporteerd. Nederland kan echter alleen exporteren wanneer er elders gaten vallen", zegt bedrijfsspecialist Erik Arts van accountantsbureau Countus. "Van al onze export gaat ongeveer 50% naar België en 25% naar Duitsland. In de peenhandel zit altijd wel een Duitse hand. Ook de export naar Oost-Europa loopt via Duitsland. Belgische groenteverwerkers exporteren een deel van de Nederlandse peen ook naar onze oosterburen."
Duitsland heeft de teelt van winterpeen behoorlijk uitgebreid. "Gaten in de markt ontstaan daardoor minder snel. Ontstaat er vraag in Oost-Europa, dan wordt dit eerst met Duitse wortelen ingevuld", licht Arts toe. In 2016 bedroeg het totale Duitse areaal 11.200 hectare. In 2015 dipte het areaal even naar 9.600 hectare; 10 jaar eerder lag dit op 10.000 hectare. Vooral in de grensregio worden veel wortelen geteeld. Noordrijn-Westfalen is met ruim 2.800 hectare de belangrijkste peen-deelstaat.
Tekort aan grond
Ontwikkelingen in het areaal zijn ook merkbaar in de import en export. Toen het areaal in 2015 flink afnam, werd 265.000 ton ingevoerd. Met het recordareaal 1 jaar later was dat 239.000 ton. De eigen productie steeg van 527.000 ton in 2015 naar 642.000 ton in 2016. "De groei zet door, maar de beschikbaarheid van land is een serieuze bedreiging", schrijft zaadleverancier Bejo in hun Wortelmagazine.
"Land huren is erg duur, waardoor een krappe teeltrotatie wordt aangehouden en nematoden zich snel kunnen vermeerderen. Omdat in een klein gebied veel wortelen worden geteeld, is er meer gevaar voor schade door de wortelvlieg. De meeste percelen hebben geen beregeningsmogelijkheden. Telers worden steeds groter. Ze schonen en verpakken de wortelen veelal zelf. De binnenlandse markt wordt door de grote supermarktketens gedomineerd."
Ondanks hoge kwaliteitseisen hebben Duitse telers als voordeel dat de afzet zich dicht bij huis bevindt en lokaal product verkiest boven import. Zelfs wanneer de prijs hoger is, zoals afgelopen jaar. "Vorig jaar was er een periode waarin de Duitse prijs van peen rond €20 per 100 kilo lag. De Nederlandse peen was voor minder dan €10 te koop, maar werd niet gekocht", zegt Arts. "De biologische teelt leunt nog meer op Duitsland. Echter, ook daar zien we een voorkeur lokaal product ontstaan."
Meer contractteelt
Met een gebrek aan gaten in de markt ziet Arts het volatiele karakter van de peenafzet verdwijnen. "Hier is de teelt groot mee geworden, maar die rol verandert. In uien is het net zo gegaan. Ik zie dat er nog wel vraag is naar product van de zware grond. Die kan tot mei of juni bewaard worden. Veel wordt er met contracten af land gewerkt. Het prijsniveau daarvan ligt tussen de €8 en €9 per 100 kilo."
Mogelijkheden in Frankrijk
De Franse markt biedt een sprankje hoop. Het areaal krimpt, waardoor er mogelijk gaatjes in de aanvoer optreden. "In 2016 bedroeg het totale Franse areaal bijna 13.000 hectare. Dat was in 2000 nog 17.000 hectare", zegt Yannick Chevray van Bejo in Frankrijk. "Veel wintergroenten staan al lange tijd onder druk. Dat is voor wortelen nu ook het geval. Ik verwacht voor de toekomst een verdere daling", zegt hij in het Wortelmagazine van Bejo.
Arts ziet nog een andere kans voor Nederlandse telers: "In Frankrijk en Duitsland wordt ook veel peen op het land 'bewaard'. Is er een periode waarin niet gerooid kan worden, dan blijven er mogelijkheden dat afnemers bij ons aankloppen voor peen. Het is moeilijk in te schatten of dit de komende jaren de kostprijs goed maakt. Ook is de indruk dat kwalitatief goede peen altijd een bestemming vindt."