Column van Gijs Kuneman:
Het wankele verhaal van landbouwsubsidies
23 Februari 2011 - Redactie Boerenbusiness
Eind januari, babbeltje met de buurvrouw. Op een of andere manier kwamen we op Europa. En ik zei: ‘In elk geval belangrijk voor de landbouw, Europa. Er gaat veel Europees geld naar de boeren, en dat moet ook maar zo blijven.’ ‘Hoezo?’ , zei ze. ‘Nou, ze produceren voedsel en zorgen voor het land, belangrijk voor ons allemaal. Daar mag best wat belastinggeld tegenover staan.’ ‘Oh ja’, zei ze. ‘Lijkt me wel belangrijk’. En ze ging koffie zetten.
"Is dat nou wel zo?’ De buurjongen, 17 jaar, atheneum, slimme vent. ‘Waarom moeten boeren zoveel geld krijgen? Over een paar jaar ga ik belasting betalen. Ik wil wel eens weten waarom ik moet meebetalen aan het inkomen van de boer.’
- Nou, ze produceren voedsel, zei ik.
- Daar betaal ik toch al voor, gewoon, in de winkel?
- Ja, maar om de garantie te hebben dat er altijd voedsel is…
- Nou, anders komen mijn aardappels wel uit Frankrijk. Daar hoeft toch geen subsidie bij.
- Maar die boer zijn inkomen is al zo laag. Zonder subsidie haalt hij het niet. Dan moet hij zijn bedrijf stoppen.
- En dan, wordt het land dan een wildernis?
- Nou nee, dan koopt een buurman het land en gaat weer aardappels verbouwen.
- Dus als er geen EU-geld is, dan blijft de landbouw gewoon?
- Ehh, ja.
Bedachtzame stilte. Dan: een nieuwe pijl op mijn boog.
Maar die boer draagt ook bij aan een leefbaar platteland.
- Als hij stopt, dan blijft hij toch gewoon in zijn huis wonen? Of er komt iemand anders wonen, die ook in het dorp naar de supermarkt gaat?
- Nou ja, maar de werkgelegenheid….
- Er staan toch nog steeds aardappels? Die moeten toch nog steeds geoogst, dat levert toch werk op? Dus de landbouw blijft, en de dorpseconomie heeft er niet veel last van als de buurman nu de aardappels verbouwt.
- Nee. Mm, OK, in Nederland. Maar in midden Frankrijk, en Spanje, en Letland, daar lopen hele dorpen leeg. En als boeren daar stoppen, dan is dat wel een probleem. Dan wordt het land wel een wildernis.
- Dat is wel een punt. Jammer voor de toeristen. Maar heb ik daar last van? Komt mijn eten daarvandaan?
Ai, kwetsbaar punt.
- Als ik eerlijk ben, de helft van de Europese landbouwgrond is ‘marginaal’, en daar komt nog geen 15 procent van ons voedsel vandaan.
- Dus voor de voedselvoorziening zijn die gebieden niet belangrijk?
- Klopt.
- Dus om die reden hoeft er geen subsidie heen. Mooi, dat scheelt weer wat van mijn belastingcenten.
Beetje ontgoocheld. Hij heeft gelijk. Voedselzekerheid doet er niet toe bij leefbaar houden van marginale gebieden.
- Maar als die boer daar stopt, dan heeft dat wel grote sociale gevolgen. In zulke gebieden is bijna niks anders. Als de boer weggaat wordt het landschap minder mooi, en er verdwijnen soorten planten en dieren die van zulke gevarieerde landschappen houden.
- OK. Dat vind ik wel een punt. Dus prima als Frankrijk daar wat geld heen wil sturen, om die regio’s mooi en levendig te houden. Maar moet ik daar aan meebetalen?
Hier heb ik ‘n punt, dat voel ik. Maar de argumentatie voor de rol van Europa is dun… Heb ik nog meer? Ik weet het, ha: ecosysteemdiensten!
- Luister, boeren zorgen voor het land, in heel Europa. Hun bodem houdt water vast, ze leggen CO2 vast in de bodem, ze onderhouden natuur.
- Goh. Dat vind ik wel nuttig. Maar (quasi-onschuldig, rotjoc) natuur zit toch in het bos, en in moerassen enzo? Daar zit veel meer leven dan in een akker.
- Nou dat klopt, maar….
- En ik heb geleerd dat CO2 het beste wordt vastgelegd in bossen die lang blijven staan en blijven groeien. Natuur dus. En ik weet ook van vakantie in Zwitserland dat bossen veel beter water vasthouden dan open land. Dus als we subsidie gaan geven voor het zorgen voor water, voor bodem en voor natuur dan kunnen we beter natuurgebieden gaan subsidiëren. Daar is meer te halen dan in landbouwgebieden.
Oef. Bijna gevloerd.
Laatste kans - mijn troefkaart! En ik, met stemverheffing:
- Landschap! Boeren verzorgen het landschap! En alle cultuurlandschappen in de EU, sommige meer dan 2000 jaar oud, zijn gevormd door boeren, en direct gekoppeld aan landbouw.
- Mm. Daar heb je een punt. Ik vind Twente mooi, en Beieren. Dat vind ik wel waardevol.
- Dus! Lang leve Europa, en geld voor de boeren!
Triomf! Nu snel weg, voordat ook deze onderuit gehaald wordt.
Ik sloeg de koffie van de buurvrouw af en sloop naar huis. In 10 minuten had mijn buurjongen terloops het GLB gefileerd. Voor voedsel is geen subsidie nodig, want de landbouw blijft echt wel in productieve gebieden. Die modieuze ‘ecosysteemdiensten’, die levert de natuur sneller en beter dan de landbouw. Dus als we daar de landbouw voor gaan betalen, waarom dan niet ook bosbouwers en andere landeigenaren?
En verder is landbouw vooral belangrijk voor biodiversiteit en lokale leefbaarheid in afgelegen ‘marginale’ gebieden, niet in Nederland. Blijft voor Nederland eigenlijk maar één solide argument over voor directe betalingen aan boeren: landschap. En laat dat nu net het thema zijn waar de EU geen enkel beleid op heeft.
Later, die nacht, schoot ik overeind. Ingeving. De kern van het maatschappelijk belang is niet voedsel nu, maar voedsel straks. Boeren moeten niet betaald voor voedselproductie, maar voor zorgvuldig beheer van productievoorwaarden. Goed zorgen voor bodem, water en biodiversiteit, belangrijk voor straks. En dan ook meteen maar voor landschap en voor dierenwelzijn, voor nu. Dat is de kern van het nieuwe verhaal onder de landbouwsubsidies. En dat moet snel uitgewerkt, en snel verteld. Want het draagvlak is dun, het budget lekt al weg en de klok tikt.
Gijs Kuneman
Directeur CLM
(Centrum voor duurzame landbouw en voeding en een aantrekkelijk platteland)
Heb je een tip, suggestie of opmerking naar aanleiding van dit artikel?
Laat het ons weten© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.