Een rode ui is geen gele ui blijkt wel weer

Anderhalve week geleden verscheen de eerste notering voor rode zaaiuien af land van oogst 2024 op het bord bij de beurs in Emmeloord. Met een start van €18 tot €23 per 100 kilo voor de maatsortering 60% grof en stemming vast, zorgt dat toch voor wat verrassing en opgewekte gezichten op de uienmarkt. Zeker als je het vergelijkt met de gele uienmarkt, die prijstechnisch gezien steeds moeizamer verloopt en waar voor de zaaiuien nog niet echt wordt warm gelopen. Dat terwijl de zaaiuienoogst op het punt staat om los te barsten. Ook de beursnotering in Goes noteerde deze week voor het eerst en kwam uit op €20 tot €23 voor rode uien, terwijl Emmeloord deze week de prijzen stabiel hield. De stemming veranderde echter wel: van vast naar rustig.

Verhouding vraag en aanbod compleet anders
De verklaring voor het grote verschil met de gele uienmarkt zit hem op dit moment vooral in het verschil in aanbod. Verschillende verpakkers en sorteerders geven aan dat vraag en aanbod een stuk beter in balans zijn en dat op het moment juist de vraag de regie in handen heeft. Het volume rode plantuien, dat als een moeizame teelt wordt ervaren, is beperkt. Datzelfde geldt voor de vroege rode zaaiuien en bijvoorbeeld het deel dat als perspotjes de grond ingaat. Aan de andere kant is er ook een best goede vraag, merken meerdere sorteerders aan hun orders. Europa blijft voor rood aan de markt en er is niet zoveel nieuwe oogst beschikbaar. Nederland kan als een van de weinige nieuwe oogst leveren op dit moment, vertelt een sorteerder. Duitsland is een van de grote afnemers op dit moment en ook Groot-Britannië is goed aan de markt voor rood, vertelt een exporteur. Maar er worden ook volumes voor andere bestemmingen klaargemaakt en er is interesse over zee.

Een andere reden is dat de rode uienmarkt (in tegenstelling tot geel) wel met een lege of beter gezegd 'schone' markt begon vanuit afgelopen seizoen. Importuien van buiten Europa en uit het Middellandse Zee gebied vulden de vraag in op de Europese markt. Het zorgt er ook voor dat de baalprijzen voor rode uien naar verhouding redelijk overeind zijn gebleven en daar profiteert de markt nu ook van.

Afwachtende markt
De start van de rode uienmarkt is dit seizoen goed, maar daar dacht een groot deel van de sector eerst wel anders over. ​​​Zoals gezegd komt de hoogte van de notering een beetje als een verrassing. Tot kort geleden was de rode uienmarkt erg afwachtend. Er is beperkt handel gedaan en wat van te voren werd vastgelegd, dateert al van langere tijd terug en is niet tegen prijzen vastgelegd voor meer dan €17 à €18 per 100 kilo, uitzonderingen daargelaten. Zowel de telers als handel en sorteerders vonden en vinden het nog steeds lastig in te schatten waar de kilo's van een hectare op uitkomen dit seizoen. Het late voorjaar en een bijzonder groeiseizoen met diverse uitersten zijn daarvoor de redenen. Daarnaast moeten de laatste kilo's nog altijd groeien. En het maakt het niet makkelijker dat de rode ui in de teelt kwetsbaarder en gevoeliger is voor omgevingsfactoren en bijvoorbeeld structuur.

Areaalgroei
Ook is de rode uienteelt aanzienlijk gegroeid in omvang dit seizoen, nadat de prijzen van de oogst van 2023 bij de aflandperiode zijn opgelopen om vervolgens op een hoog prijsniveau te bivakkeren. Het is daarom niet gek dat door het bijzondere groeiseizoen en uitbreiding in de teelt de markt afwachtend was tot nu toe. Pak je de cijfers van het Centraal Bureau van Statistiek (CBS) erbij, dan groeit het rode uienareaal van 3.680 naar 4.652 hectare, een stijging van 26%. Uienzaadleverancier De Groot en Slot, die een groot marktaandeel heeft in het rode uiensegment, geeft aan dat de afzet van rood uienzaad inderdaad fors is gestegen dit seizoen. Vergelijk je het met oogstjaar 2022, dan is het rode areaal nog wel altijd 258 hectare ofwel 5% kleiner. Echter is dat op basis van de CBS-cijfers en wat er dus is ingevuld door telers zelf. Areaalcijfers van vóór 2022 zijn niet beschikbaar voor rode uien. In de jaren daarvoor werd het rode en gele uienareaal niet uitgesplitst. Wel is het rode uienareaal in de loop der jaren gemiddeld toegenomen.

{{dataviewSnapshot(48_1725002238)}}

Kansen voor 2024
Sorteerders en exporteurs zien de vraag naar rode uien in Europa en wereldwijd toenemen. Van een nichemarkt, waar vroeger van werd gesproken, is met deze vraag en productie niet echt sprake meer. Wel blijft het een heel andere markt dan geel en zijn de twee soorten nauwelijks met elkaar te vergelijken. Afrikaanse landen vragen bijvoorbeeld de gele ui, terwijl veel landen in Azië roze en rode uien afnemen. Dat bleek wel in 2022, toen de gele uienmarkt hard opliep en rood een goedkoper alternatief was. Er gingen wel wat rode uien naar Afrikaanse bestemmingen, maar in veel gevallen bleef het daar bij. 

Voor de overzeese export liggen er kansen dit seizoen, zo blijkt uit een rondvraag bij sorteerders en exporteurs. Er gelden in India nog altijd exportbeperkingen voor de rode uienexport, al is er geen sprake van een verbod op het moment zoals dat van 2023 tot mei dit jaar wel het geval was. Met de verwachte Kharif oogst (zomeroogst), die volgens geruchten wat tegenvalt door overvloedige neerslag, kunnen die exportbeperkingen aanhouden. Niet dat India voor de Nederlandse ui aan de markt komt, maar omringende landen die normaliter uien importeren uit India, kunnen dat wel. Dat is in andere jaren al vaker voorgekomen.

Aan de andere kant is ook het prijsniveau in Europa van belang. Het afgelopen seizoen lag de rode uienprijs al vanaf het begin erg hoog en met de transportkosten daarbovenop was het lastig te concurreren in Azië. Zeker met een land als China, dat zich in korte tijd tot een grote uienexporteur heeft ontpopt en goedkoper kan leveren. Kwaliteit staat echter ook hoog in het vaandel bij sommige landen, al zijn er natuurlijk grenzen. De hoeveelheid die overzee geëxporteerd wordt zijn overigens bij lange na niet de volumes die een Ivoorkust of Senegal afneemt, maar bij elkaar opgeteld en gekeken naar het kleinere rode uienareaal is dat ook niet nodig.

Europa
Daarnaast groeit het rode segment ook op de Europese markt, zo merken sorteerders op. De vraag in Europa naar rode uien neemt ieder jaar toe en dat zet naar verwachting ook door de komende jaren. Daarover zijn geen harde cijfers bekend, maar dat is goed terug te zien in de afzet bij sorteerders en verpakkers. 

Niet alleen de vraag naar rode uien groeit, ook de productie stijgt mee op de Europese percelen door een groter areaal. Na enkele jaren van goede prijzen en een mooi saldo, hebben ook telers buiten Nederland voor meer rode uien gekozen in het bouwplan. Zeker bij de uien is dat iets wat we ieder seizoen goed terugzien in Nederland, maar ook dus daarbuiten. De groei in het rode areaal is groot vergeleken met andere jaren, waarbij bijvoorbeeld in Duitsland volgens insiders veel is uitgebreid en een deel in de grensregio wordt geteeld. Het is bekend dat een deel hiervan op de Nederlandse markt terecht komt. Dat zijn cijfers die niet worden meegenomen in de telling van het CBS. Daarnaast zorgt de Europese uitbreiding van de teelt ervoor dat er minder exportkansen kunnen komen, al valt dat op dit moment niet in te schatten. Lang niet overal in Europa worden overigens rode uien geteeld.

In vijf jaar niet onder €11,50
Met de telersprijzen van afgelopen vijf jaren is er bij een gemiddelde opbrengst een positief saldo gemaakt bij de rode uienteelt. In de laatste vijf jaar is de telersprijs nooit onder €11,50 per 100 kilo geweest voor de grove maatsortering (60mm opwaarts). De laatste keer was aan het eind van de aflandperiode in 2020 voor slechts een enkele week. Daarnaast begon in 2019 het bewaarseizoen met €13,00. Verder zijn de prijzen, ook later in de bewaring, altijd hoger geweest. Het bewaarseizoen heeft op veel momenten ook beloond. Wel lopen de verschillen tussen de fijne en grove maatsortering soms hard op. Iets wat vaker wordt gezegd door sorteerders is dat de maat 40-60 op sommige momenten in het seizoen moeilijk weg te krijgen is.

De aflandprijzen begonnen de laatste vier jaren juist lager of ongeveer op gelijke hoogte van het bewaarseizoen. 

Een herhaling van 2022
Wat betreft areaal zit oogstjaar 2022 niet ver af van dit seizoen. De opbrengst werd dat jaar geraamd op precies 40 ton per hectare volgens het CBS; 5,5 ton lager dan voor gele zaaiuien. In dat jaar hebben droogte en hitte hun tol geëist in de zaaiuien. Waar de opbrengst dit seizoen op uitkomt, blijft gissen, maar volgens verschillende insiders uit de sector lijkt de opbrengst wel ietsjes hoger dan 40 ton per hectare uit te komen. Dat het tegenvalt in het veld is wel duidelijk Het areaal in 2022 was wel 258 hectare (5%) groter dan nu, wat de betere opbrengst weer iets compenseert. Los gezien van de export is het met de sterke groei van dit areaal niet zo dat er bij voorbaat al te veel rode uien zijn. In 2022 begon de aflandprijs weliswaar hoger dan nu, maar liepen de telersprijzen na de jaarwisseling ook nog eens op tot ruim €35 per 100 kilo. Dat gebeurt vaker na de jaarwisseling, zo is ook te zien in de eerdere grafiek. Dat heeft te maken met dat de afzet in de maanden september, oktober, november de kleinste is bij rode uien.

Kortom, er liggen kansen maar het kan alle kanten op. Het blijven tenslotte uien.