‘Geen ui te vinden die niets heeft meegemaakt’

Hoe extreem dit zaai- en plantseizoen is, toont wel het beeld in Zeeland. CZAV-adviseur Bram de Visser zag er op één dag zowel een uienrooier rijden als een plantmachine. "Het ging om winterplantuien die werden gerooid en tweedejaars plantuien die nog de grond in gingen", legt hij uit. "Eerder was er gewoonweg geen mogelijkheid om te planten. Als je dan het plantgoed in de schuur hebt staan en een deel van de kosten gemaakt, wordt toch gekozen om te planten."

Lees ook: Zaaiuien staan er erg wisselend op dit seizoen.

Plantuien redelijk tot goed
De plantuien die op tijd de grond in konden, zo eind januari en begin februari over het flinterdunne beetje vorst dat winter 2023/24 kende, staan er gemiddeld ook redelijk op. Wel wordt aan de kwaliteit wat getwijfeld, maar de oogst moet nog beginnen. Eind maart was er opnieuw een kansje om te planten, maar vooral in het Zeeuwse lukte dat niet altijd. Daar werd het nat en dat is het eigenlijk nog steeds.

In zaaiuien zijn enorme verschillen merkbaar. Eigenlijk net als in aardappelen. Waar telers op tijd het land in konden is een mooi gewas uien boven gekomen, maar met name de late zaai (begin tot half mei) kent heel wat problemen. "We zien in deze percelen, verspreid over Nederland en ook België, veel plantenwegval door de bonenvlieg", aldus Kees Jacobs van Syngenta. "2023 was geen makkelijk jaar, maar 2024 is zo mogelijk nog moeilijker. Het is met name op de laat gezaaide percelen, waar de uien nu twee of drie pijpjes hebben, waar planten wegvallen door insectenvraat." 

Gemis van Vydate
Op plekken in Drenthe en Groningen kon vroeg worden gezaaid, maar soms is de stand uitgedund door de bonenvlieg. Dat ziet Delphy-adviseur Bert Huizinga. "In het verleden vormde dit insect niet zo'n groot probleem, maar mede door het wegvallen van Vydate is dat nu wel het geval. Je mist de nevenwerking van dit middel. Alternatieven als NemGuard of Belem hebben simpelweg niet een vergelijkbare werking. Tellingen van De Groene Vlieg hebben laten zien dat de druk van de uien- en bonenvlieg al vroeg in het seizoen heel hoog was. Dat kost helaas veel planten."

Arjan Bos van Hazera, die ook in Noord-Nederland actief is, ziet soortgelijke taferelen. "Soms lijkt het vanaf de weg heel mooi, maar loop eens zo'n perceel in. Vaak valt het dan toch tegen. Feit is dat de gewasstand zeer wisselend is. Op de kleigrond in het Oldambt staan misschien nog de mooiste percelen. Trek je naar het westen, richting Friesland, dan valt het ook niet mee. Op het Hoogeland is veel water gevallen. We weten dat je twintig planten per meter nodig hebt voor een goede opbrengst. Veel percelen komen daar niet aan."

Naast een hoge insectendruk komt Bos ook pythium, rhizoctonia en fusarium tegen in uien. "Zuurstofarme grond bevordert de ontwikkeling van schimmels. Niet alle telers hebben de kans gehad om de grond los te maken. Als die mogelijkheid er is raden we dat aan, maar je moet oppassen niet het wortelgestel te beschadigen."

Bijbemesten
Door de overvloedige regenval hebben uiengewassen een zwak wortelgestel. Een ander nadeel is dat nutriënten – zeker op verzopen plekken – zijn weggespoeld. De adviseurs zijn het er daarom over eens dat bijbemesten noodzaak is om het gewas aan de praat te houden. "Je praat dan over 100 kilo KAS", zegt Delphy-adviseur Niek Vedelaar. "We zitten bijna aan de langste dag, waardoor te veel stikstof gevaarlijk is", vult Bos aan. "Kali is misschien nog wel belangrijker."

Waar de moeilijke omstandigheden in het veld bij aardappelen voor een hoge marktprijs zorgen is dat bij uien zeker niet het geval. De laatste schuren met oude oogst vinden moeizaam hun weg. Telers bieden partijen plantuien wel aan, maar sorteerders staan niet te springen. Het gat tussen wat de teler vraagt (€30 of meer) en wat de koper biedt (rond de €20) is veel te groot. Zeker voor winterplantuien, die gemiddeld een nog wat hoger prijsniveau hebben. Sporadisch wordt al een perceeltje gerooid, maar ook hier gooien de weersomstandigheden roet in het eten.