Keuzekrapte zet uienareaal op recordhoogte

Dit moet je weten:

• Het uienareaal groeit naar schatting 7% tot 10%, al waagt niet iedereen zich aan een voorspelling.
• De interesse in rode uienrassen is fors groter, met gevolgen voor het areaal.
• Een gebrek aan pootgoed werkt meer uien in de hand.
• Ondanks teeltuitdagingen kiezen telers op zand vaker voor uien.
• Vooral in Duitsland is veel animo voor de uienteelt van nieuwkomers.

Leveranciers van uienzaden zijn nog niet uitverkocht, dus een eindstand laat op zich wachten. Niet iedereen noemt harde cijfers. "Zeker wanneer de zon schijnt merken we dat het aantal bestellingen toeneemt", merkt Kees Jacobs van Syngenta op. Dat het areaal zaaiuien opnieuw toeneemt in Nederland, daar zijn alle bedrijven het wel over eens. Genoemde percentages variëren van 7% tot 10% voor geel. Bij rood is dat fors meer. "Afgaand op de bestellingen rekenen we op zo'n 30% meer areaal", zegt verkoopleider Bart Schriever van De Groot en Slot. "Vorig jaar kromp het areaal met 20%, waardoor we in werkelijkheid maximaal op 10% groei uitkomen."

"Dat er areaal bijkomt is logisch en duidelijk zichtbaar. Maar hoeveel precies? Dat is afwachten", aldus Arjan Bos van Hazera. "Mogelijk worden minder plantuien geteeld - door een tekort aan plantgoed - wat met zaaiuien wordt opgevuld. Ook gaat er uienzaad de grens over. Een goede schatting maken is lastig."

Uienareaal heeft baat bij pootgoedschaarste
De redenen van akkerbouwers om voor uien te kiezen zijn divers, maar de belangrijkste achtergrond blijft de goede marktverwachting. Qua rendement bieden consumptieaardappelen mogelijkheden, maar daarbij speelt het tekort aan pootgoedtelers danig parten. Verschillende zaadleveranciers merken op dat telers extra uien zaaien. Daarbij speelt ook mee dat uien vroeger van het land zijn, wat mogelijk beter binnen de regels van het 7e Actieprogramma past. "Ook heb ik telers gesproken die juist zaaizaad hebben afbesteld omdat het land niet bekwaam is na een moeizame oogst", zegt Jacobs. Op zandgrond speelt dat minder, merkt Bos op. "In de praktijk zien we ook prima uiengewassen met als voorvrucht lelies, terwijl je daar juist structuurschade verwacht." Het niet kunnen zaaien van wintergraan of zomertarwe is een andere reden waarom nu meer voor uien wordt gekozen.

Het geschetste beeld van de ontwikkelingen binnen het Nederlands uienareaal is niet anders dan in andere jaren. Groei in het noordoosten en zuidoosten, krimp in Zeeland en stabiliteit in de polders. Uitbreiden zit er in de intensieve teeltgebieden gewoon niet bij. Die ruimte hebben akkerbouwers in Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland Oost-Brabant en Limburg wel. "We zien nog steeds nieuwe telers aanhaken", zeggen zowel Schriever als Jacobs en Bos, maar het zijn ook bestaande akkerbouwers die hun areaal uitbreiden. "In het noordoosten zijn dat grote bedrijven, met behoorlijke arealen, waardoor het hard kan gaan", weet Jacobs.

Leerjaar
2024 wordt een leerjaar voor bedrijven op zandgrond, omdat Vydate dit seizoen niet langer voorhanden is. "Telers grijpen terug op biologische middelen – op basis van knoflookextract – of hebben afgelopen seizoen tagetes gezaaid", weet Schriever. "Voor veel uientelers is het zo dat ze de nieuwe realiteit eerst maar eens moeten ondergaan", denkt Jim Hoogzand van Hoza Zaden. Schriever: "Feit is dat telers bewuster om moeten gaan met de perceelkeuze en vaker moeten bemonsteren. Dan ken je het uitgangspunt en kun je daarop anticiperen." Ook Bos zie dat deze aanpak nu al door meer telers wordt gehanteerd.

In Zeeland worden opnieuw minder zaaiuien verbouwd, zo denken alle zaadleveranciers. "Het is een zeer kostbare teelt met risico's", verklaart Hoogzand. "Deels wordt dit areaal opgevuld met tweedejaars plantuien." In Flevoland is het met name een hoge ziektedruk van onder andere fusarium die ervoor zorgt dat telers noodgedwongen moeten minderen met uien, maar daarbij gaat het om incidentele gevallen. Ook wisselt de aantasting jaar op jaar. In 2023 kwam die laat op gang en vooral pas in de bewaring echt tot uiting. Afgelopen groeiseizoen was voor veel telers – zeker op kleigrond – niet makkelijk. "We hebben gezien dat je ook na 1 mei uien kunt zaaien, maar dat het van essentieel belang is om voor de langste dag een goed loofapparaat te hebben. Mis je dat, dan kost dat productie." Bos: "Later in het voorjaar kun je beter een laat ras zaaien dat later bolt. Belangrijk is dat er voldoende loof op staat. Vorig jaar zagen we dat uien die begin mei waren gezaaid ook tussen de 50 en 70 ton leverden. Dan moet wel alles meezitten in het seizoen."

De eerste zaaiuien zitten in Zuid- en Noord-Nederland inmiddels in de grond. Het gaat om hoge en droge percelen. De zaadbedrijven verwachten dat later deze week meer percelen volgen. Vooral in het noorden, waar het minder geregend heeft. "Mogelijk stellen telers het zaaimoment uit tot de grond voldoende opgewarmd is", denkt Jacobs. "Een vlotte beginontwikkeling geeft bodemziektes en plagen minder kans." Bij De Groot en Slot en Hazera zien ze in dat licht de belangstelling voor geprimed uienzaad nog steeds toenemen, en daar zetten ze ook op in. Andere zaadbedrijven doen dat juist niet en wijzen op het verschil in kosten. "Hoeveel planten je hebt staan is uiteindelijk bepalend voor je opbrengst", aldus Bos. "Heb je de tijd, dan loont het zeker om geduld te hebben. Zeker op kleigrond. Vijf planten meer of minder per meter maakt een significant opbrengstverschil."

Nieuw record mogelijk
Volgens het CBS bedroeg het areaal zaaiuien in 2023 29.200 hectare. Een plus van 6,7% ten opzichte van 2022, toen het areaal nog kromp. Het areaal rode uien bedroeg 3.700 hectare, al wordt vanuit de sector getwijfeld aan de juistheid van dat cijfer. Gerekend met 10% groei kom je dit seizoen op een areaal van 32.120 hectare. Een plus van ruim 2.900 hectare. Dat is een record. Het huidige record stamt uit 2021, toen 30.126 hectare zaaiuien werden geteeld.

Niet alleen Nederlandse akkerbouwers zien de teelt zitten. Ook in België en vooral in Duitsland verkopen leveranciers (flink) meer zaaizaad. Met name in de grensregio met Duitsland - van Roermond tot Delfzijl - is dat het geval. Afgelopen jaar kromp het Europese uienareaal nog in zijn totaliteit.