Animo voor uienteelt laat areaal niet veel groeien

Niet alle zaadleveranciers konden dit seizoen over de gewenste hoeveelheden zaaizaad beschikken. Dat is per bedrijf en per ras verschillend. De zaadoogst in Frankrijk viel soms tegen door droogte en een hoge ziektedruk. Dit bepaalt voor een belangrijk deel hoe de bedrijven nu de markt beleven. Duidelijk is wel dat de reuring op de uienmarkt in een mindere mate ook doorwerkt in de verkoop van zaaizaad.

In het kort

• Impact uienmarkt gering op areaaluitbreiding
• Areaal zaaiuien groeit maximaal enkele procenten
• Meer uitbreiding in geel dan rood
• Geprimed zaad de nieuwe standaard
• Spannend voorjaar bij verminderde herbicide-beschikbaarheid

Druk op grond
Storm loopt het zeker niet bij de zaadbedrijven. Afgezien van een enkele laatbeslisser worden kleine hoeveelheden bijbesteld wanneer een perceel extra vrijkomt. Het gaat vrijwel in alle gevallen om telers uit het oosten van Nederland en dan met name het noordoosten. De beschikbaarheid van huurgrond is een beperkende factor die de groei afremt. Meer nog dan een mogelijk tekort aan bodemherbiciden.

In de traditionele kleiteeltgebieden blijft het areaal ongeveer stabiel. In intensieve teeltregio's – waarbij de Noordoostpolder als voorbeeld wordt genoemd – krimpt de teelt wellicht zelfs iets. Telers kiezen vaker voor kwaliteit en minder voor kwantiteit. De laatste seizoenen zijn niet allemaal even gemakkelijk verlopen op het gebied van de onkruid- en ziektedruk. Waar in het verleden intensief uien zijn geteeld komen problemen eerder aan het licht. Dit jaar kunnen akkerbouwers nog over Vydate beschikken, maar vanaf 2024 vraagt dat om een andere aanpak. Extensiever telen met meer rust in de rotatie is een veelvuldig gekozen route.

Krimp in Zeeland
In Zeeland krimpt de teelt wederom. Daarover zijn de vertegenwoordigers het unaniem eens. "Dat is wel afhankelijk van de regio binnen die provincie", schetst De Groot en Slot-salesmanger Bart Schriever. "In Zeeuws-Vlaanderen zien we wel 15% tot 20% krimp. Ook op Walcheren is dat het beeld, terwijl je elders in Zeeland praat over een stabiele situatie of een kleine krimp. De financiële risico's zijn simpelweg te groot geworden om de gok te nemen."

Sinds 2017 laat het Zeeuws uienareaal een vrije val zien. In dat jaar werd nog op ruim 6.000 hectare zaaiuien geteeld. Daar was drie jaar later nog 4.000 hectare van over. In 2021 was een stabilisering zichtbaar om afgelopen jaar opnieuw een duik te nemen tot 3.500 hectare. Grote kans dat dit jaar de 3.000 hectare in zicht komt. Daarmee worden dan voor het eerst in Groningen en Noord-Brabant meer uien geteeld dan in Zeeland.

Geen nieuw record
Op het landelijk areaal was vorig jaar een krimp van 2.800 hectare zichtbaar. Met maximaal 3% tot 4% groei dit seizoen praat je over 28.000 tot 28.500 hectare uien. Het niveau van 30.000 hectare is daarmee niet opnieuw bereikt. "De huidige uienprijzen zijn hartstikke leuk maar dan moet je wel opbrengst en kwaliteit hebben", zo relativeert Arjan Bos van Hazera. "Er zijn relatief veel laatbeslissers, mogelijk dat het totaal areaal daardoor nog wordt beïnvloedt."

Bij Syngenta werd juist opvallend vroeg zaad besteld. "Wat daaraan bijdraagt is dat vaker voor geprimed zaad is gekozen", legt uienspecialist Kees Jacobs uit. "Inmiddels is 50% van het zaaizaad geprimed. Daardoor wordt ook eerder besteld, vanwege het primingsproces." Ook Schriever en Bos zien de populariteit van geprimed zaad toenemen. "Het zorgt voor een vlotte opkomst en egale stand waarbij je eerder door de kritieke groeifase heen bent waarin aantasting van de uienvlieg een probleem kan vormen", aldus Bos. "Dit jaar is ruim de helft van al ons uienzaad geprimed, daarmee is het de standaard geworden", merkt Schriever op.

Tuinbouwmatig telen
Een andere trend die de bedrijven zien is dat scherp naar de kwaliteit wordt gekeken. Huidvastheid, hardheid maar ook het moment van afrijping spelen een rol. Wie dit seizoen over kwalitatief goede uien kan beschikken is spekkoper. Dat moedigt telers aan om daar op te sturen. Bos: "Een bijkomend voordeel is dat het rassenpakket met bewaarrassen voor zandgronden toeneemt. De uienteelt wordt weer meer tuinbouwmatig benaderd, wat de kwaliteit ten goede komt", merkt Jacobs op. "Er is meer focus op alle teelthandelingen zoals de bemesting, gewasbescherming en bodem. Druppelirrigatie en fertigatie worden ook meer gemeengoed. De resultaten die daarmee worden behaald zijn positief. Een kleiner en beter gemanaged areaal loont zich ook beter voor een dergelijke teeltaanpak."

Uitdagingen blijven er voldoende voor de uienteelt in Nederland. Niet alleen de beschikbaarheid en kwaliteit van de bodem, ook op het vlak van de gewasbescherming. De herbiciden Stomp en Wing P zijn volgens toelatingshouder BASF dit jaar verminderd beschikbaar. De uitwerking daarvan op uien is nog onbekend, mede vanwege de dempende werking van de tussenhandel. Schoffelen en eggen is sowieso meer gemeengoed. Niet alleen op klei, ook op zandgrond. Zodra de uien iets groter zijn is het verstuivingsrisico lager.

Wachten op temperatuur
Inmiddels zijn sporadisch enkele percelen uien gezaaid afgelopen week. De zaadleveranciers raden sterk aan om niet te vroeg te zaaien. Vanwege de lage temperaturen duurt het lang voor de uien boven staan, wat de onkruidbestrijding bemoeilijkt en vatbaar maakt voor ziektes en plagen. Zaaien bij de juiste bodem- en luchttemperatuur wordt aangeraden om de best mogelijke start te garanderen. Voor de tweedejaars plantuien, die begin februari ook volop de grond in zijn gegaan, is het juist een perfect moment. De omstandigheden zijn goed. Het areaal van de plantuien is stabiel en ligt grotendeels onder contract. Dat de markt schoon begint is zeer aannemelijk. Wie uien vroeg beschikbaar heeft kan deze zomer mogelijk een graantje meepikken. Maar ondanks het huidig prijsniveau is volgend seizoen weer alles mogelijk. De markt start op nul, en het blijven uien, zo klinkt de bekende uitspraak.