In veel regio's, en zeker op klei- en zavelgronden, staan de uien er maar dunnetjes bij. Dat vraagt extra aandacht in het vervolg van de teelt en soms ook een gewijzigde koers of ingrijpende beslissing. Maar eerst bespreken Kees Jacobs en Michiel van Mol de lessen van het voorjaar van 2022.
"Ik schat in dat zeker de helft van de percelen de 600.000 planten per hectare niet haalt", begint Kees Jacobs, uienexpert bij Syngenta Seeds zijn verhaal. "Dan hoef je weliswaar nog niet over te zaaien, maar het geeft wel aan hoe ernstig de situatie is." Jacobs en zijn collega Michiel van Mol zagen afgelopen weken dat de uien er op veel plaatsen maar matig bijstaan. "In de Noordoostpolder zijn de problemen het grootste", zo weet Jacobs. "Daar hebben wij ook al de eerste overzaaiklanten."
In z'n algemeenheid kun je, volgens de teeltdeskundigen, stellen dat de stand van de uien vooral op de klei- en zavelpercelen te wensen overlaat. "De enige uitzondering is het zuidwesten", meldt Van Mol. "Daar staan de uien redelijk. Op de zandgronden staan de uien er beter voor. Die hebben logischerwijs minder last van korstvorming, de belangrijkste oorzaak van de opkomstproblemen op de klei. Maar op de noordoostelijke lichte gronden hebben de uien het ook niet makkelijk. Dat komt door lage temperaturen." De uienexperts kwamen sowieso nog nergens een perceel tegen waar de uien 'als haren op een hond' staan.
Aandacht voor zaaibedbereiding
Naast de korstvorming die werd veroorzaakt door de slagregens van begin april en de sterk drogende noordoostelijke wind die daarop volgde, zijn er volgens de uienexperts van Syngenta Seeds nog andere oorzaken voor de matige stand. Van Mol: "Die wind bracht ook kou, waardoor de kiemplantjes stil stonden. Maar als een ui eenmaal gekiemd is, moet het plantje binnen een paar dagen boven kunnen staan, anders bezwijkt het." Het voordeel van geprimed zaad was dit voorjaar dan ook voorbehouden aan percelen zonder korst of waar op tijd beregend werd.
Jacobs wijst ook op het belang van de juiste zaaibedbereiding. "Ik zie dat er steeds vaker aangedreven werktuigen worden ingezet. Daarmee werk je gauw te diep en dat vergroot de kans dat het zaad droog komt te liggen. Met een sneleg is het gemakkelijker om ondiep te werken. Nadeel is dat je vaak iets langer moet wachten tot de grond bekwaam is."
Een vals zaaibed pakte dit voorjaar goed uit voor de grondbewerking, zagen Jacobs en Van Mol. "Het land ligt dan al vlakker, waardoor je ondieper kan werken. En je hebt al een goede aansluiting op de ondergrond. Dat was dit voorjaar een groot voordeel. Maar het effect op de onkruiden viel vaak tegen, omdat er door de lage temperaturen nog niet veel onkruid stond."
Beregenen of overzaaien
Veel telers met een matige stand twijfelen of ze moeten overzaaien, merken Jacobs en Van Mol in hun adviespraktijk. "De grens voor overzaaien ligt wat ons betreft bij minder dan vijftig planten per vierkante meter", stelt Jacobs. "Als je daar niet te ver onder zit en je vindt nog levensvatbare kiemplantjes of droogliggende zaden onder de korst, dan kan beregenen een optie zijn. Rollen of eggen is in dit stadium niet meer effectief of doet juist schade." Beregenen komt wel heel precies, vult Van Mol aan. "Geef een kleine gift van maximaal 10 millimeter en gebruik een fijne nozzle. En beregen niet bij sterke wind, want dan kan beregenen ook averechts werken."
Volgens de uienexperts kan overzaaien tot circa 5 mei nog een volwaardig en volgroeid gewas opleveren. "Betreffende telers moeten dus snel de knoop doorhakken. Want ze moeten ook nog zaad bestellen en misschien de loonwerker inschakelen." Het recept voor de grondbewerking bij overzaai is eenvoudig: "Ondiep bewerken en diep zaaien", aldus Jacobs. "En kies een vroeg of middenlaat ras."
Aanpassing teelttechniek of afzetdoel
Op percelen met een dunne of ongelijkmatige stand kan het nodig zijn de teelttechniek aan te passen. "Als je 20% tot 25% van de planten mist, dus bij zestig planten per vierkante meter of minder, dan moet je omlaag met je stikstofgift", adviseert Jacobs. "Dus wees voorzichtig met de tweede gift, want te veel stikstof geeft lossere uien. Ook de kaligift kan dan omlaag."
Daarnaast moeten telers alert zijn op de extra risico's die een onregelmatige stand met zich meebrengt. "Het wordt lastiger om het beste moment voor de onkruidbespuitingen vast te stellen. En misschien moet je de middelenmix aanpassen. Je moet echt zuinig zijn op planten die je hebt", aldus Van Mol. "Ook de timing van de MH-bespuiting wordt lastiger en de teler moet rekening houden met een minder goede bewaarbaarheid. Niet alleen vanwege de MH-opname, maar ook door de grotere kans op lossere uien." In het uiterste geval moet de teler een wijziging van het afzetdoel van een onregelmatig perceel durven overwegen. "Doe dat niet pas in juli, maar denk er nu al over na."
Alles overziend raakt de start van seizoen 2022 de kern van de uienteelt, volgens de uienexperts: "De uienteelt vraagt altijd al veel aandacht. En ook dit jaar zal de teler er van begin tot eind z'n aandacht bij moeten houden."