Zijn er opnieuw kansen voor winteruien?

Ondanks dat nog geen compleet beeld is van uienoogst 2019 verwacht de sector dat de uienvoorraad voldoende is voor afzetseizoen 2019-2020. Er wordt geen gat verwacht tussen de aansluiting van de oude en nieuwe oogst. Voor overwinteringsuien is dat ongunstig.

Winterplantuien
In Nederland worden hoofdzakelijk winterplantuien geteeld. Exacte areaalcijfers zijn niet bekend, omdat het CBS ze niet apart segmenteert. Volgens schattingen van plantmateriaalleveranciers gaat het om maximaal 400 hectare. Deze oppervlakte is redelijk stabiel te noemen en bedraagt jaarlijks minimaal 300 hectare.

Het grootste areaal beslaat het ras Troy van De Groot en Slot. Deze plantui is vorstbestendig en niet schietergevoelig. Vandaar de naam overwinteringsui. Omdat ze ook in het voorjaar kunnen worden geplant, hebben telers deze optie in het achterhoofd. Op zwaardere gronden, die nu te nat zijn, wordt daarom geschoven naar komend voorjaar. Vaak kan dan over een lichte vorst alsnog worden geplant.

Deelbouw
De winterplantuien hebben een eigen primeursegment dat vlak voor de in het voorjaar geplante uien valt. Meestal eind juni en de eerste dagen van juli. "Verwerkers gebruiken deze uien om de productstroom op gang te houden", weet Jaap Jonker van De Groot en Slot. "De uien worden in deelbouw bij telers ondergebracht. Of het aantal telers stijgt, kunnen we dus niet met 100% zekerheid zeggen. Het aantal akkerbouwers dat bij ons plantgoed afneemt, is stabiel. Zij vertegenwoordigen 80% van de markt."

De plantuien gaan tussen half oktober en half november de grond in. Het is daarmee nog zeker niet te laat. Leverancier Hazera heeft hun eigen plantuienras Cupido voor dit segment. "We zien dat plantuientelers schuiven in hun areaal", zegt André Boot van Hazera. "Dus niet minder plantuien, maar bijvoorbeeld iets minder overwinteringsuien en minder voorjaarsplant."

Zaaiuien niet gevraagd
Na jaren van afwezigheid werden afgelopen herfst ook weer overwinteringszaaiuien geteeld. Voor deze teelt is slechts zeer beperkt animo. De teelt is een gok, waarbij de vraag leidend is. "Het zaaizaad is duurder dan gewoon uienzaad en je loopt meer risico vanwege vorstrisico", aldus Hein Molenkamp van Hazera. Het bedrijf zet een klein beetje zaaizaad af bij uientelers in het oosten en zuidoosten van ons land.

Ook Jonker ziet duidelijk minder animo voor winterzaaiuien. Dit heeft alles met de marktkansen te maken. Telers die wel met winterzaaiuien aan de slag gaan, hebben deze inmiddels in de grond zitten. Zij zijn gesterkt door goede resultaten. Deze zomer werden hectareopbrengsten van 40 tot 50 ton behaald. Bij verkoopprijzen tussen de €20 en €35 per 100 kilo heeft de teelt zeker goed gerendeerd.

Nieuwe en bestaande telers
Het van originele Japanse zaadbedrijf Takii is marktleider in winterzaaiuien. Afgelopen jaar verkocht het ook in Nederland hun hybriderassen Galathea F1 en Keepwell F1. “Ook voor komend seizoen kregen we vragen. Er zijn in Nederland nieuwe telers en bestaande telers gaan er mee door”, aldus Paul Leenheer van Takii. Hij schat het areaal zaaiuien voor overwintering op maximaal 20 hectare. Daarmee is het een absolute niché.

“Belangrijkste is om de afzetkant op orde te hebben. Het product is zeer beperkt houdbaar en afnemers hebben slechts kortstondig interesse”, vervolgt hij. “Het risico van de teelt is groot en je stopt toch voor €2.200 per hectare aan zaad in de grond. Op kleigrond is er vooral risico voor uitvriezen, waarbij de wortels worden losgetrokken. Onze rassen kenmerken zich doordat ze weinig gevoelig zijn voor vorst. Dit gevaar ligt vooral op de loer wanneer de plant te ver is ontwikkeld en wanneer in het voorjaar de nachten koud zijn. Het moment van zaaien luistert zeer nauw en ligt tussen 20 en 31 augustus.”

Europees marktaandeel
In Duitsland, Frankrijk en Italië, maar ook Centraal- en Oost-Europa, is de teelt van overwinteringsuien veel groter. Takii heeft in de eerstgenoemde landen een marktaandeel van 80% bij de zaaiuien, zo zegt het zelf. “Al deze landen consumeren hun eigen teelt, waar Nederland 90% exporteert”, verklaart Leenheer. “Supermarkten vragen om verse uien uit eigen land. In Nederland is die vraag veel kleiner of helemaal niet aanwezig. Hopelijk verandert dit in de toekomst. We willen graag verder met de teelt en deze een aantal jaar in Nederland uitproberen. Grote telers en afnemers tonen interesse, omdat ze het risico op hun bedrijf graag willen spreken.”

“De teelt moet bij je passen. Doe je alles goed, dan levert het rendement op. Hier worstelen we ook in Oost-Europa mee. De hybrides zijn duurder en vergen veel aandacht. Alleen dan slaagt de teelt. Gelukkig gaat dit steeds beter. Ook zien we in bijvoorbeeld Polen veel vraag naar zogenaamde transplant-uien die in de kas worden gezaaid. Ons land kent ook een zeer klein areaal van deze teelt. Vooral voor rode uien.”