Duitse akkerbouwer verruilt aardappel voor ui

Net als Nederland kende Duitsland vorig jaar een slechte uienopbrengst als gevolg van de droogte. De opbrengst ging van 46 ton per hectare (2017) terug naar 36 ton in 2018. Ook 2019 wordt naar schatting geen topper door aanhoudende droogte. Waar beregend kan worden zijn de opbrengsten aanmerkelijk beter. Duitse akkerbouwers zien de teelt wel zitten en breiden flink uit.

Plus na daling
Vorig jaar daalde het Duits uienareaal licht met 3%. De totale oppervlakte zomerzaaiuien kwam toen uit op 10.700 hectare. Dit jaar is een flinke plus merkbaar van 7% in het zaaiuienareaal. De geschatte oppervlakte komt daarmee uit op 11.400 hectare. Officiële cijfers zijn er nog niet. Dit areaal is wel lager dan de oppervlakte van 2016.

De cijfers voor 2019 in de bovenstaande grafiek zijn op basis van schatting.

Naast zaaiuien zijn ook meer tweedejaars plantuien geplant. Het areaal rode zaaiuien stijgt dit seizoen met 2%, zo wordt geschat door insiders. In de voorbije jaren is dit aandeel flink toegenomen, waardoor de stijging in 2019 kleiner is. Van het totale Duitse areaal is 7% (800 hectare) rood. Biologische uien zijn procentueel gezien hard gestegen met 20%. In totaal is 5% van het zomerzaaiuienareaal nu biologisch (570 hectare). De kwaliteit hiervan is de laatste jaren duidelijk toegenomen.

Regionale verschillen
Deze cijfers zijn afkomstig van zaadbedrijf Bejo Duitsland. "Regionaal zijn uiteenlopende areaalstijgingen merkbaar", weet directeur Pieter Gabriëls. Navraag onder telers door Boerenbusiness leert dat in Noordrijn-Westfalen het areaal met wel 10% tot 15% toeneemt. Gabriëls kan zich wel vinden in deze cijfers: "In deze deelstaat worden zeker meer zaaiuien verbouwd, maar we hebben er ook meer plantuien verkocht. Nu wordt dit marktsegment ingevuld met uien uit Nieuw-Zeeland. Er is zeker vraag naar."

Nedersaksen heeft het grootste aandeel in de uienteelt (2.500 hectare in 2018), gevolgd door Beieren en Rijnland-Palts. Noordrijn-Westfalen (NRW) komt op plek 4. Gabriëls ziet alleen uitbreiding van de teelt wanneer beregening mogelijk is. "in Oost-Duitsland, grof gezegd langs de lijn Magdeburg, Leipzig, Kalbe, is het wederom extreem droog. Vorig jaar werden daar uienpercelen omgeploegd. Dit jaar is het iets beter, maar alleen wanneer beregend kan worden. Dit is lang niet overal mogelijk. De opbrengsten in het oosten schat ik op 30 tot 40 ton per hectare, waar dat vorig jaar 0 tot 35 ton bedroeg."

Wisselende opbrengsten
In het westen is het beter gesteld. "Daar zagen we ook vorig jaar opbrengsten tot 80 ton na 6 keer beregenen. De plantuien hebben het met 60 tot 70 ton per hectare dit jaar goed gedaan. Daarom verwacht ik dat de zaaiuien ook een goede opbrengst leveren, al blijft die door de droogte ondergemiddeld.

Steeds meer aardappeltelers kiezen ervoor om te starten met de uienteelt. De redenen daarvoor zijn helder, legt Gabriëls uit. "Het gewas ligt qua teelt en vermarkting dicht tegen aardappelen aan. De bedrijven die in aardappelen handelen zijn vaak dezelfde als die in uien actief zijn. Deze bedrijven kunnen ook beregenen en hebben hierin geïnvesteerd. Switchen van teelt haalt druk van de aardappelmarkt af, zodat het areaal niet te hard groeit. Afnemers zien het daarom ook als goed alternatief."

Enorme groente import
Na tomaten en wortelen zijn uien de meest gegeten groente in het land met bijna 83 miljoen inwoners. Duitsland is bij lange na niet zelfvoorzienend en importeert grote volumes groenten. In het land wordt jaarlijks 3,5 miljoen ton groenten geconsumeerd, tegenover een import van 3,2 miljoen ton. Met 1,2 miljoen ton is Nederland met afstand de grootste leverancier. De ui staat met 230.000 ton op plek 5 van meest geïmporteerde gewas. Wortelen staan daar met 240.000 ton net boven. Afgelopen jaar nam Nederland 42.000 ton voor zijn rekening.

Regionaliteit wordt steeds belangrijker op de Duitse markt. Supermarkten en consumenten hechten veel waarde aan product dat in de regio wordt geteeld. Dit zorgt voor een gezonde markt waar Duitse telers hun voordeel mee kunnen doen. Volgens Gabriëls leveren ze graag aan de Duitse ketens. Ondanks het discounterimago van Aldi en Lidl kan de teler over het algemeen een goede prijs maken. Er worden afspraken met telers gemaakt, maar vaste prijscontracten zijn er meestal niet bij. Dat blijft een vrije markt.

Uien blijven populair
Deze marktbeweging is negatief voor Nederland. Vooral het biosegment merkt dat Duitsland product uit eigen regio eerst vraagt. Toch ziet Gabriëls kansen voor onze producten, al moet meer gezocht worden naar openingen om te kunnen leveren. Hij verwacht geen structurele krimp in de consumptie, maar eerder een stabiel stijgende trend.

"Ik werk nu 12 jaar in Duitsland en zie dat uien- en worteltelers hele grote stappen hebben gemaakt", legt hij uit. "De productkwaliteit is nu prima. Een decennia terug was dat een issue. In NRW en Nedersaksen worden topopbrengsten behaald. In voormalig Oost-Duitsland zijn nog grote stappen te maken. De opbrengst is er structureel te laag door langdurige droogte. Investeren in beregening kan daar wat extra brengen, hoewel dit niet altijd mogelijk is. Grote voormalig-staatsbedrijven zijn gefocust op de teeltkosten. Die knop moet in een aantal gevallen nog om. Er wordt vergeleken met tarwe en maïs. Die vergen minder inputkosten, omdat bijvoobeeld bespuitingen en het zaaizaad niet zo duur zijn. Echter, in een droog jaar leveren ook deze teelten geen geld op."