Schaalvergroting gaat onverminderd door

In 2000 waren er in Nederland 97.400 land- en tuinbouwbedrijven. In 23 jaar tijd is daar bijna de helft van afgevallen. In 2023 waren er namelijk 51.000 bedrijven. De gemiddelde SO was in 2000 €194.000 en in 2023 €539.000.

Het areaalcultuurgrond in Nederland is in de periode van 2000 tot en met 2023 met 9% gekrompen. De gemiddelde grootte van een bedrijf is gestegen van 20 hectare in 2000 naar 36 hectare in 2023. Bedrijven met meer dan 30 hectare komen relatief veel voor in het noorden. In Groningen en Friesland hebben respectievelijk 69% en 67% van de bedrijven meer van 30 hectare. In Zuid-Holland is ruim een derde van de bedrijven kleiner dan 5 hectare. Een deel van deze bedrijven zijn glastuinbouwbedrijven.

Grasland
Veruit het grootste areaal is in gebruik als grasland in Nederland met 53% oftewel 958.000 hectare in 2023. Daarna volgt akkerbouw met 547.000 hectare. Waar gras- en akkerbouwarealen afnamen de laatste 23 jaar is het areaal tuinbouw in de volle grond sinds 2000 met 14% gegroeid tot 92.000 hectare in 2023. De oppervlakte glastuinbouw is in deze periode met 3% iets gekrompen naar 10.200.

In Nederland is er vanuit sommige maatschappelijke partijen veel kritiek op 'megastallen' en schaalvergroting, en klinkt de roep om verandering. Het kabinet Rutte 4 zette daar misschien wel op in, maar met een averechts effect zou je bijna zeggen.

In dat licht bezien is het interessant om de vergelijking met de VS te trekken. Begin jaren zeventig was het landbouwbeleid ook daar gericht op schaalvergroting. In het aantal hectares onder een landbouwbedrijf is dat alleen nauwelijks terug te zien, zo blijkt uit recente cijfers van het USDA. In 1970 was de gemiddelde bedrijfsgrootte is de VS 440 acre (een kleine 180 hectare). Dat is gegroeid naar 464 acre (een kleine 190 hectare) in 2023. Ter vergelijking in Nederland was de gemiddelde grootte in 1970 11,58 hectare volgens het CBS en dat is dus meer van verdrievoudigd naar 36 hectare in 2023.