Zonder markt geen toekomst voor de veldboon

Voor Nederlandse telers blijft het moeilijk om een rendabele veldbonenteelt op te zetten. Vanaf 2010 tot 2020 bleef het areaal veldbonen vrij stabiel. Eiwitrijke gewassen, zoals veldbonen hebben de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekregen binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Om de teelt van deze gewassen te stimuleren zijn er subsidies en extra betalingen beschikbaar gesteld, vooral binnen de eco-regelingen van het GLB. Mede daardoor steeg het areaal veldbonen vanaf 2020, met een piek in 2023 van meer dan 4.000 hectare. 

Aanvankelijk stond op de planning om de subsidies voor stikstofbindende gewassen binnen het GLB, waar ook veldbonen onder vallen, in 2025 flink te verlagen. Een afname van de subsidie van ongeveer 75% tot 80% betekent dat de teelt weer volledig op eigen benen moet komen te staan. De verlaging is in 2025 niet doorgevoerd, maar waarschijnlijk worden de subsidies voor stikstofbindende gewassen wel aanzienlijk verlaagd. Dit is ook terug te zien in de ontwikkeling van het areaal, dat na 2023 behoorlijk is gekelderd.

Meerwaarde velbonen
De consumptiemarkt voor veldbonen is momenteel relatief klein en wordt grotendeels bepaald door de verwerkingstechnologie. Veldbonen bevatten bitterstoffen, die de smaak beïnvloeden. Henk Janknegt, voorzitter van de productenorganisatie Eiwitboeren zegt: "Dit vormt een uitdaging, aangezien consumenten vooral waarde hechten aan smaak."

Hoogtechnologische verwerking kan dit probleem oplossen, maar dit proces is energie-intensief en daardoor kostbaar. Zonder de juiste prijs blijft deze markt moeizaam. De consumptie van veldbonen voor humane voeding blijft beperkt, schetst Jurriaan Visser, manager granen, zaaizaden en peulvruchten bij FarmPlus: "De analyse van de veldbonenmarkt laat zien dat deze bonen vooral als grondstof verhandelbaar zijn en wereldwijd gemakkelijk worden verhandeld. De prijs wordt grotendeels bepaald door de internationale markt, zowel voor diervoeder als voor menselijke consumptie."

Visser zegt dat voor Nederlandse telers de teelt van veldbonen financieel minder aantrekkelijk is vanwege het beperkte saldo. "Hierdoor neemt het areaal langzaam af. Het GLB speelt hierin een belangrijke rol. Daarnaast laten de opbrengsten van veldbonen de afgelopen jaren sterke schommelingen zien, afhankelijk van het weer en de teeltomstandigheden." De afgelopen jaren heeft Farmplus zich gericht op participaties en overnames in bedrijven gericht op consumptiebonen. In België heeft FarmPlus geïnvesteerd in de aankoop van een meerderheidsaandeel van het bedrijf Casibeans. Dat verhandelt peulvruchten, waaronder kidneybonen, die direct geschikt zijn voor consumptie. "Dit segment biedt meer kansen voor telers dan de grootschalige teelt van veldbonen als grondstof", legt Visser uit. Janknegt voegt toe: "Bruine bonen, witte bonen en kidneybonen worden direct als voedingsproduct verwerkt, terwijl veldbonen voornamelijk in bulk voor veevoer worden gebruikt. Hierdoor blijft de teelt van veldbonen voor humane consumptie lastig rendabel."

Duurzaamheid wordt niet beloond
Hoewel veldbonen een belangrijke bijdrage leveren aan de bodemgezondheid en stikstofbinding wordt deze duurzaamheidsbijdrage niet financieel beloond, zo legt Janknegt uit. "Voor een toekomstbestendige teelt van veldbonen is een andere marktbenadering nodig. De huidige afzetmogelijkheden als veevoer bieden onvoldoende rendement. Boeren zijn bereid om het te telen, maar de markt moet meebewegen en beter betalen. Zonder een hogere prijs voor hoogwaardige verwerking en consumptie zal de teelt blijven afnemen. Innovatie in technologie en marktontwikkeling is noodzakelijk om veldbonen een volwaardige plaats in de humane consumptiemarkt te geven." Gert Jan Bonestroo, graanhandelaar bij Poldergraan is het eens met de stelling van Janknegt: "Het saldo is niet goed en er is weinig afzet. Om voor het GLB in goud te kunnen komen is de teelt een mooie extra, maar uiteindelijk moet je het wel kunnen verkopen. We zijn er lang mee bezig, projecten opgezet, maar voldoende opbrengst en prijsvorming, die zijn er gewoon niet."

Piet Hilarides, CEO van Agrifirm gaf onlangs in een interview met Boerenbusiness ook aan dat Agrifirm voorlopig zelf geen nieuwe ketenprojecten meer gaat opzetten rondom eiwitgewassen, zoals veldbonen. "Agrifirm heeft de laatste jaren veel duurzaamheidsprojecten gedaan. De eiwittransitie gaat echter minder snel dan vier jaar geleden gedacht werd. De vraag die we onszelf hebben gesteld, is of deze projecten ons ook rendement opleveren. Vaak is hier nog geen zicht op en dus geven we het een lagere prioriteit."