'Minister Wiersma, schrijf dan liever niks'

De bestuurder vraagt geen naam te vermelden, want moet nog verder met het ministerie, maar het had ook de stem van iedere andere PAS-melder kunnen zijn. Meer dan vijf jaar zijn er verstreken en minder dan 1% van alle ruim 3.000 PAS-melders is echt uit de knel geholpen. In zo'n situatie helpt een vrij vage brief om nog even wat meer geduld te hebben niet echt.

Na 5,5 jaar geen 1 procent PAS-melders geholpen
Nog drie jaar op slot zitten als bedrijf, dat trekken veel ondernemers niet meer. De bank gaat steigeren, je kunt niet ontwikkelen. Alles zit vast.
Voor een ambtenaar met wat juridische en bestuurlijke opleiding is het geen groot probleem om de minister te adviseren nog even wat langer te wachten met een besluit, omdat het toch best wel een gecompliceerde zaak is. Het voelt voor hem/haar als de veilige route, maar een ondernemer kan er niets mee. Hooguit is het een extra aangrijpingspunt voor een claim richting de staat als het bedrijf moet worden gestaakt. De rijksoverheid heeft immers wel erkend zich verantwoordelijk te voelen voor de PAS-situatie.

PAS-melder wil door, maar voortoets…
Stoppen is echter niet wat de meerderheid van de PAS-melders wil. Zij willen door, maar stuiten op veel belemmeringen. Wie een natuurvergunning (Wnb) wil of op zijn minst duidelijkheid dat voor de bestreden situatie geen (extra) vergunning nodig is, weet welk traject moet worden gevolgd. Het begint met een voortoets (zie website BIJ12). Die geeft een begin van duidelijkheid.

Helaas zijn er de laatste jaren - ook dit jaar nog - genoeg gevallen geweest dat er zelfs geen geslaagde voortoets binnen te halen viel, zo erkennen provinciebestuurders. Een aanvraag voor zo'n voortoets werd dan afgewezen met de verklaring dat die toets niet ontvankelijk zou zijn en geen haan die er naar kraait dat het zo gaat, want een niet-ontvankelijk verklaring van een voortoets wordt niet geregistreerd in de systemen. Alleen de boer merkt er iets van.

Geen registratie
Waarom een aanvraag niet ontvankelijk wordt verklaard? Er komt tot nog toe geen duidelijk antwoord op deze vraag, maar feit is dat de vraag hierover alvast geleid heeft tot agendering van deze kwestie. Het kan ambtelijke luiheid zijn, het kan ook een geniepheidje zijn om PAS-melders nog even iets langer in de ellende te houden, zo vermoeden anderen. In provinciale BBB-kringen wordt zelfs een ambtelijk cordon vermoed om de stikstofproblematiek in stand te houden. Een aantal provincies geeft aan dat het ingewikkelder ligt, maar eenduidigheid is er ook niet.

Teveel aan ex-boerengrond
Voor sommige belangen is er veel te winnen met het afvallen van veel boerenbedrijven. Buffergebieden rond natuur worden breder en ook natuurgebieden zelf kunnen gemakkelijker worden vergroot. Onder het vorige kabinet, toen nog hard werd gewerkt aan het Nationaal Plan Landelijk Gebied (NPLG), leek de natuurwinst qua hectares vrij te komen boerengrond amper te bevatten. Beleidsmedewerkers waarschuwden intern zelfs voor een overschot aan ex-boerengrond, zo valt te lezen in onlangs vrijgegeven WOO-stukken over dit onderwerp. "Een zorgpunt is of voldoende grondgebonden agrarische bedrijven overblijven om de graslanden in kwetsbare natuurgebieden in gebruik te houden", schrijft een Brabantse ambtenaar. Een collega brengt daar ietwat sussend tegenin dat toch nogal wat boeren en organisaties in de waan leven dat ook op gronden met gebruiksbeperkingen nog rendabel kan worden geboerd.

Opgewarmde delen NPLG
Het NPLG is aan de kant gezet, evenals nu het Transitiefonds, maar veel beleid dat onder het NPLG zat, is er nog steeds. Minister Wiersma wil ook niet alles uit het oude NPLG aan de kant schuiven, maar serveert delen daarvan 'opgewarmd' uit in haar nieuwe plannen. Er is tenslotte al veel tijd in gestoken. Daarbij probeert ze die iets boervriendelijker vorm te geven en verder uit te werken, zij het met minder budget. Hierover zijn juist dit weekeinde nieuwe voorstellen gepresenteerd, met onder meer extra inzet op agrarisch natuurbeheer en als neveneffect eveneens minder stikstofemissie. Wel blijft ook Wiersma geloven in zaken als omzetten van boerengrond naar natuurgrond (vaak bij terreinbeheerders) met diverse gebruiksbeperkingen.

Waterkwaliteit en data-chaos
Onderwijl blijven vrijwel wekelijks alarmsignalen naar buiten komen over de waterkwaliteit, zoals deze week ook weer bij de NOS, en aangedikt met behulp van social media. Oorzaak zouden stikstofoverschrijdingen bij boeren zijn, terwijl dat helemaal niet duidelijk is. De Nederlandse waterkwaliteitsbeheerders hanteren bijna allemaal een verschillend beleid als het gaat om de kwaliteitsbeoordeling. Onder de kleuren groen of rood (goed of slecht) hangen bijna overal verschillende data en beleidskeuzes. Bij het ene waterschap is het: één overschrijding = alles fout, bij het andere is het: slechts één overschrijding = alles goed (one out, all out of andersom). Zelfs de landelijke overheid wijkt af van wat Brussel zegt over hoe je waterkwaliteit moet scoren. Verder worden buitenlandse aanvoer, natuurlijke afwijkingen en diverse binnenlandse bronnen nogal eens op één hoop gegooid. Om het voor de oningewijde simpel te houden is er gelukkig één zondebok.

Ambtelijke waarschuwing Brussel
Tussen alle binnenlandse sores door kwam er deze week ook nog een brief uit Brussel over de mestplannen van minister Wiersma. De ambtenaren van directoraat-generaal milieu uitten daarin hun zorgen over de reeks versoepelingen die de minister voorstelt, zoals de smallere bufferzones en het voornemen om het aantal nitraatgevoelige gebieden te beperken. Ze konden ofwel niet wachten totdat de nieuwe Eurocommissaris voor milieu zichzelf een mening had gevormd of ze moesten nog de opvatting van de vertrekkende commissaris doorgeven. De vierde macht neemt evenwel ook weleens zelf het initiatief, toch lijken er weinig media die daar eens kritisch notie van nemen.