Prijzen kunstmest kunnen op termijn gaan stijgen

Al in 2021, een krap jaar voor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, stegen de kunstmestprijzen fors. Soms met wel 40%. Hogere gasprijzen, sancties tegen Belarus en het coronavirus lagen daaraan ten grondslag. Nadat Rusland buurland Oekraïne binnenviel – met als bijeffect een enorm stijgende gasprijs – explodeerde de kunstmestprijzen. Betaalde je begin 2021 nog €28 per 100 kilo voor kali-60, op de top in 2022 was dat bijna €90.

Prijzen lager
In het laatste kwartaal van 2023 hebben de prijzen van de verschillende kunstmestsoorten stabiliteit gevonden. Begin 2024 stegen de meeste prijzen iets, met uitzondering van KAS, om in de zomermaanden weer licht af te nemen. Zo betaal je bij Farmers4All half september voor KAS €32,30 per 100 kilo (geleverd in 600 kg bigbags). Dat is iets boven het niveau van een jaar geleden. Toen schommelde het prijsniveau rond €30. Voor chloorhoudende kali 60 wordt bij het bedrijf €40,80 betaald, tegenover €46,30 begin dit jaar. Triferto rekent voor los gestorte kali 60 €39,20 tegenover bijna €46 begin dit jaar.

In een rapport van Rabobank, dat op 9 september verscheen, gaan analisten van de bank uit van stijgende kunstmestprijzen in het komend halfjaar. Het model dat zij gebruiken wijst uit dat de kosten voor boeren toenemen. Daartegenover staan lagere productprijzen, met negatieve marges tot gevolg. Vooral de prijzen van fosfaat houdende meststoffen als MAP (monoammoniumfosfaat) en DAP (diammoniumfosfaat) fluctueren sterk. De prijsniveaus op de wereldmarkt zijn behoorlijk hoger dan vorig jaar. Kali is juist fors goedkoper, zo meldt de bank.

Vraag neemt af
Verschillende oorzaken liggen aan de prijsstijging ten grondslag. Het groeiseizoen op het zuidelijk halfrond is van start gegaan, waardoor de markt met seizoensinvloeden te maken heeft. "Door een grotere druk op de winstmarges van boeren, mede door lagere productprijzen, verwachten we geen toename in de vraag naar kunstmest", zegt senior marktanalist Bruno Fonseca van Rabobank. "Tegelijk verwachten we dat de prijzen van stikstof en fosfaat boven het meerjarig prijsniveau blijven. Hierdoor toont de Rabobank-index een negatief beeld voor de komende acht maanden."

De index laat zien dat de prijs van fosfaat in de afgelopen maanden significant is toegenomen. Stikstof en kali zijn stabiel in prijs en ureum is iets in prijs gedaald na een piek in juli, toen de levering in het gedrang kwam. De prijsvorming van gas blijft, zeker richting de winter op het noordelijk halfrond, een belangrijke factor voor kunstmest. Ook geopolitieke spanningen beïnvloeden deze markt sterk en daarmee indirect ook de meststoffen.

Russische kunstmest
China en Marokko hebben dit jaar minder kali export toegestaan terwijl tenders voor fosfaat, vanuit China en India, de marktprijzen ook beïnvloeden. Europa wordt momenteel sterk gevoed met kunstmest vanuit Rusland. Dit product staat niet op de sanctielijst. Europese kunstmestproducenten luiden daarom de noodklok. Voor een fractie van de (gas)prijs kunnen de Russen kunstmest produceren, die vaak van een inferieure kwaliteit is. Ook Yara maakt melding van het aanbod van Russische kunstmest in onder meer de Benelux, waarvan bekend is dat verschillende schepen Belgische havens hebben aangedaan. Zij hameren op de productkwaliteit, hogere milieu-impact en morele vraagstuk.

Al in april liet de CEO van Yara, Svein Tore Holsether, zich scherp uit over de afhankelijkheid van Europa voor Russische kunstmest. Andere producenten, zoals het Duitse SKW, sluiten zich bij die boodschap aan. Nu komt een derde van alle ureum die in de EU wordt toegepast vanuit Rusland. In 2023 werd een recordhoeveelheid geïmporteerd, zo toont Eurostat-data. Polen importeerde voor $120 miljoen aan Russische ureum, terwijl dat in 2021 nog $84 miljoen was.

In totaal heeft de EU, tot en met september, 16,34 miljoen ton kunstmest geïmporteerd. In alle maanden van het jaar werd meer geïmporteerd ten opzichte van een jaar geleden. Het gaat vooral om stikstof houdende meststoffen (5,87 miljoen ton). Dat was vorig jaar in totaal 9,85 miljoen ton. Vooral in juli is fors meer stikstof ingevoerd. 702.000 ton tegenover 569.000 ton vorig jaar. Dat is bijna een kwart meer. Van de totale stikstofimport neemt Rusland een derde voor zijn rekening.

Productie verplaatst
De import van goedkope kunstmest, vooral stikstofhoudend, is een pijnlijk punt voor de Europese fabrikanten. Die verplaatsen hun productie steeds vaker naar buiten de EU. Daar gelden minder strenge milieuregels en is het aanbod van gas goedkoper. Zo werkt het Duitse SKW aan een fabriek in de VS en is BASF al langer bezig om hun meststoffenproductie over te hevelen van Europa naar de VS en China.

De kunstmestimport blokkeren of onaantrekkelijker maken ligt gevoelig in Brussel. De extreem hoge prijzen van 2021 en 2022 liggen nog vers in het geheugen. Gekoppeld met lagere productprijzen zou het een 'double whammy' betekenen voor Europese boeren.

Nu kopen of wachten?
Dan de hamvraag: Is het slim om nu kunstmest in te kopen voor het nieuwe seizoen? De gasprijzen zijn al bezig aan hun 'winterstijging', al gaat dat gepaard met fluctuaties. Met de komst van kouder weer in Noord-Europa stijgt de vraag naar gas. Tegelijk neemt het aandeel zonne-energie af, terwijl windenergie juist gemakkelijker kan worden opgewekt. Een moeizamer verlopende wereld(kunstmest)markt zorgt ervoor dat de prijzen niet verder dalen en, volgens analisten, toe gaan nemen in prijs. Door nu een deel van de benodigde kunstmest aan te kopen kun je kansen spreiden en een voorjaarspiek ontwijken.