‘40 procent van pacht niet volgens afspraak’

"In 2018 constateerde het Rijksvastgoedbedrijf dat bij 40% van de kort verpachte landbouwgrond iets niet volgens afspraak ging." Dat zegt Eelco Terpstra, hoofd sectie agrarisch gebruik. Reden voor het RVB om te zoeken naar een instrument waarmee hier nauwgezet op gecontroleerd kan worden. Die werd gevonden in de AI-tool van Geronimo uit Delft.

Regels
Tijdens de Grondcast met Boerenbusiness vertelde Terpstra vorig jaar al over het gebruik van deze tool voor 'bouwplanbewaking' en het relatief hoge percentage aan overtredingen, dat in de praktijk iets genuanceerder ligt. Geliberaliseerde pachtkavels komen in de regel met een pakket aan eisen vanuit het RVB. Welke gewassen je mag verbouwen, waar, hoeveel en in welke rotatie. In de praktijk werden of worden die eisen niet altijd strikt nageleefd. Zo is de teeltrotatie soms te nauw of worden te weinig rustgewassen verbouwd en te veel intensieve gewassen zoals tulpen of (poot)aardappelen.

Het RVB, dat dit jaar tien jaar bestaat, werkt met rentmeesters in de verschillende regio's waar het actief is. De 41.000 hectare pachtgrond ligt hoofdzakelijk in Flevoland (28.000 hectare) en Noord-Holland (5.000 hectare), maar bijvoorbeeld ook in het zuidwesten (8.000 hectare verspreid over Nederland). In het verleden moesten rentmeesters zelf kavels bezoeken om overtredingen te constateren. Daarvoor heeft het RVB acht rentmeesters in dienst. Een verdubbeling ten opzichte van enkele jaren geleden, maar voor ruim 40.000 hectare nog altijd relatief weinig.

Satellietbeelden
Hoe werkt dat in de praktijk? Met Cropmapp, zoals de applicatie heet, worden gratis satellietbeelden van de Sentinel I- en II-satellieten verzameld. Door een flinke beeldbank aan te leggen kan het AI-model na verloop van tijd steeds meer gewassen herkennen. Daarvoor kijkt het ook naar de gewasgroei (vegetatieve index) om verschillen te registreren. Er wordt zoveel mogelijk data aan het systeem toegevoegd om een betrouwbaar beeld van de seizoenen te vormen. Volgens het bedrijf zelf resulteert dat erin dat de software wekelijks veranderingen kan detecteren aan het gewas of de omgeving.

Met deze data letterlijk in de achterzak kunnen rentmeesters gericht controleren op mogelijke overtredingen. In 2023 is het RVB begonnen om waarschuwingen uit te delen aan pachters die in overtreding bleken te zijn. "Dit jaar is de overheidsdienst begonnen met direct boetes uitschrijven", zegt rentmeester Janine Mepschen tegen Omroep Flevoland. "Overtreed je nogmaals de regels, dan wordt de pachtovereenkomst beëindigd."

Bieden
Kritiek vanuit de agrarische sector is er ook. De pijn zit hem voornamelijk in het proces van inschrijving. Sinds tien jaar werkt het RVB met een systeem van openbare inschrijving voor kortlopende pachtovereenkomsten van één tot zo'n vijf jaar. Dit heeft er in de praktijk toe geresulteerd dat bedragen worden geboden die ver boven de reguliere pachtprijzen liggen. Om toch rendement te kunnen maken wordt daarom soms (te) intensief geteeld. Daar steekt het RVB een stokje voor.

Om meer oog voor de bodemkwaliteit te hebben start het RVB dit jaar met het belonen van duurzaamheidscertificaten. Teel je biologisch of PlanetProof, dan wordt je bod virtueel verhoogd. Een SKAL-nummer levert 15% meerwaarde op. Voor PlanetProof in de akkerbouw is dat 10%. Melkveehouders met PlanetProof kunnen op 5% rekenen. Voor Beter Leven is dat 4%. "In drie jaar tijd worden de percentages van de vier certificaten verdubbeld", zegt Terpstra. "Zo wordt het SKAL-certificaat in drie stappen tot uiteindelijk 30% verhoogd."

10% areaal biologisch
Doel van het RVB is om jaarlijks 10% van de vrijgekomen pachtgrond om te zetten naar biologisch. Daarmee wil het tegemoetkomen aan de huidige ambitie van het ministerie van LVVN om 15% van het Nederlands landbouwareaal biologisch te maken. Dit jaar biedt de dienst 723 hectare landbouwgrond in Flevoland en de Wieringermeer aan voor geliberaliseerde pacht. Begin september sluit de inschrijfdatum voor deze kavels, waarop via Biedboek.nl kan worden ingeschreven.