Het water staat de Poolse boer tot aan de lippen

2022 voelt alweer ver weg voor boeren in Polen. De bomen leken tot in de hemel te rijken. Koolzaadprijzen tot €1.080 per ton (45% boven het vijfjarig gemiddelde) en baktarwe van €430 per ton. Dat is zelfs het dubbele van wat gemiddeld is op de Matif in Parijs. De oorlog in Oekraïne zorgde voor chaos op de internationale markten. Diezelfde oorlog heeft nu juist een sterk drukkend effect. De volledige impact wordt door Poolse boeren gevoeld. Immers, veel tarwe, maïs, koolzaad en zonnebloempitten komen de Oekraïens-Poolse grens over.

Prijzen krabbelen op
Tot half maart zakte de graan- en koolzaadprijzen als een baksteen. Inmiddels zijn ze weer wat opgekrabbeld, maar veel is het niet. Omgerekend krijgen akkerbouwers gemiddeld €147 per ton betaald voor voertarwe en €173 voor baktarwe op de fysieke markt. Koolzaad is gestegen van €392, half maart, tot €414 per ton eind april.

Het kwaad is voor de kleine Poolse boer al geschied. Veel producten zijn verkocht. Bedrijven die het zich konden veroorloven te wachten hebben op een dieptepunt in de markt verkocht. Andere bedrijven hebben gewacht, met flinke voorraden tot gevolg. Ook dat heeft weer een drukkend effect op de markt. Ondertussen blijft een gestage stroom producten de grens over komen. Het is een van redenen waarom de onvrede onder boeren groot is en er, vooral eerder dit jaar, flink geprotesteerd is.

Gesubsidieerd graan
Het is aan de kersverse premier Donald Tusk – die sinds december deze post bekleed met zijn partij Platforma Obnywatelska (Burgerplatform) – om de situatie voor boeren vlot te trekken. Op 25 april werd meer duidelijk gemaakt over zijn steunpakket voor boeren. Niet alle details zijn bekend, maar duidelijk is dat bedrijven €46 of €70 per ton tarwe of gerst krijgen, afhankelijk van de periode waarin ze hun product hebben verkocht (voor of na 1 maart). Ook voor koolzaad en maïs komt er financiële steun per ton product. Verder kijkt de overheid naar maatregelen om de varkenshouderij te steunen en naar steun voor boeren die getroffen zijn door recente nachtvorst, zo tekende Poolse media op uit mond van landbouwminister Czesław Siekierski.

Met deze steun hoopt de regering tegelijkertijd dat de boeren hun protestacties opgeven. Een eerste succesje is daarin al geboekt. Zo werd de laatste grensblokkade – gaande sinds 7 februari – vandaag (29 april) opgeheven en staan nieuwe eerder aangekondigde acties on-hold.

Terwijl de nieuwe Poolse regering deze maatregelen afkondigde, werd in Brussel door het Europees Parlement gestemd over verlenging van de tariefvrije import van Oekraïense landbouwproducten. Sinds de oorlog zijn de importheffingen op onder andere tarwe, maïs, suiker en eieren opgeheven. Het Parlement stemde 25 april in om de maatregel met een jaar te verlengen, nadat hij op 1 juni aanstaande afloopt. Dat is tegen het zere been van Polen, die meent dat het hun landbouwsector ondermijnt.

Geen reserves
Voor Poolse akkerbouwers zijn de aangekondigde steunmaatregelen een doekje voor het bloeden. Het zijn met name de (voor Poolse begrippen) kleinere bedrijven (tot 100 hectare) die soms diep in de financiële problemen zitten. Zij hebben in 2022 en 2023 dure kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen moeten kopen, terwijl de verkoopprijzen van hun producten fors zijn gedaald. De toeleveranciers hebben deze inputs daarom voorgefinancierd en blijven met een gat in de begroting zitten. Ondertussen zijn de kosten voor het huidig teeltseizoen alweer gemaakt en moeten ook die op krediet worden gekocht. Financiële reserves, die in 2022 konden worden opgebouwd, zijn al lang verdwenen. Niet in de laatste plaats omdat boeren zich hebben laten verleiden tot het kopen van een dure nieuwe trekker, combine of machines.

Voor de leveranciers van kunstmest, zaaizaden en gewasbeschermingsmiddelen is de situatie een heikel punt, zo geeft een insider aan tegenover Boerenbusiness. Bij de knelgevallen wordt een hypotheek op het land gelegd door de leverancier, om er zeker van te zijn dat het bedrijf zijn geld krijgt in het geval dat de verkoopresultaten de kosten niet dekken. Daarmee is een uitweg voor deze bedrijven verder weg dan ooit, tenzij de productprijzen een flinke stijging doormaken.