Achtergrond Grond
Oprukkende bebouwing slokt landbouwareaal op
Niet de ontwikkeling van natuur, maar de 'verpaarding' en 'vertuining' leggen een steeds groter beslag op agrarische grond, zo was een veel besproken onderwerp afgelopen tijd in Vlaanderen. Circa 15% van de landbouwgrond wordt volgens het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) niet als zodanig gebruikt, zo blijkt uit de laatste publicatie die dateert uit 2015. In Nederland is de situatie waarschijnlijk niet veel anders.
De Belgische krant De Morgen haalt een studie uit 2009 aan van de Vlaamse overheid waarin becijferd wordt dat op circa 70.000 hectare weiland paarden worden gehouden, op een totaal landbouwareaal van 783.000 hectare. Volgens schatting liepen er toen een kleine 80.000 paarden rond in Vlaanderen. Dat is voordat er een registratieplicht was voor paarden. In 2023 waren er namelijk ruim 190.000 geregistreerde paarden. Voormalige boerderijen worden omgebouwd tot villa's en regels voor het bouwen van paardenstallen zijn versoepeld in Vlaanderen. Daardoor is volgens de krant een dynamiek ontstaan waardoor er meer landbouwgrond wordt opgekocht voor andere doeleinden.
Vergelijk
De situatie in Nederland zal vermoedelijk niet heel veel anders zijn dan in Vlaanderen. Volgens cijfers van het CBS waren er in 2023 een kleine 100.000 paarden en pony's opgegeven binnen de categorie landbouw. Het daadwerkelijk aantal ligt waarschijnlijk een stuk hoger. Verschillende bronnen hebben het over 400.000 à 450.000 paarden en pony's in Nederland. Dat er geen precieze cijfers bekend zijn, is opmerkelijk. Dit omdat paarden, net als rundvee, in het I&R systeem van de RVO geregisterd moeten worden. Vanuit de mestwetgeving ook een interessante. Vanaf 350 kilo stikstof (circa zes paarden) of drie hectare landbouwgrond moet een paardenhouder namelijk een mestboekhouding bijhouden. Hoe valt daar op te controleren als de data niet beschikbaar is, is een vraag die dan opdoemt.
Terug naar het grondgebruik. De cijfers van het CBS zijn daarover niet even duidelijk. Zo schreef het CBS in 2021 in het rapport "Hoe wordt de Nederlandse bodem gebruikt?" dat in 2015 2,2 miljoen hectare (iets meer dan de helft van de totale oppervlakte van Nederland) in gebruik was als agrarisch terrein. In Statline staat het areaal in echter op 2 miljoen hectare waarvan 1,8 miljoen hectare cultuurgrond in datzelfde jaar. Het gat tussen landbouwgrond in het rapport van het CBS en Statline lijkt redelijk vergelijkbaar met de situatie in Vlaanderen.
Wijziging in beleid
De veranderingen in de gecombineerde opgave die vorig jaar zijn doorgevoerd, zijn ook terug te zien in de Nederlandse areaalcijfers. Het totale landbouwareaal nam met 13.000 hectare toe in 2023 vergeleken met 2020 (het laatste jaar waarin dit cijfer ook werd bijgehouden). De groei zit vooral in de categorieën 'Niet in gebruik zijnde cultuurgrond' en 'overige gronden'. Waarschijnlijk is dit een direct gevolg van de bufferstroken en de niet voor productie geschikte grond (denk aan slootkanten, hagen, enz.) mee geteld mogen worden.
In verschillende rapporten en documenten wordt overigens niet het opkopen van landbouwgrond door particulieren voor bijvoorbeeld een paardenwei als risico voor het verlies van het landbouwareaal genoemd. De grootste afname van agrarisch gebied wordt veroorzaakt door uitbreiding van bebouwd gebied. Natuur en water volgen daarna nemen een wat beperkter aandeel in. Met de plannen voor de bouw van een miljoen woningen, maar ook voor de uitbreiding van Natuurnetwerk Nederland en de Bossen strategie lijkt er voorlopig nog geen lucht op de Nederlandse grond markt te komen. Vooral de uitbreiding van natuur en de wens om de landbouw extensiveren - eveneens ten bate van natuur - staat op gespannen voet met elkaar.