'Tegengaan illegaal pootgoed ook aan sector'

U bent sinds 2012 werkzaam voor Breeders Trust, maar met een focus op graszaden en aanverwante producten. Is de pootgoedwereld helemaal nieuw?
"Breeders Trust is in 2008 opgericht door een aantal Europese pootgoedhandelshuizen. In de loop der jaren is deze groep gegroeid tot twaalf aandeelhouders. In 2012 hebben graszaadkweekbedrijven zich aangesloten. Dat was het moment dat ik ben begonnen als projectmanager. Inmiddels bestaat deze groep uit tien leden. Voor Breeders Trust werkte ik bij de Algemene Inspectiedienst (tegenwoordig NVWA) als buitengewoon opsporingsambtenaar. Breeders Trust is een kleine organisatie, zodat ik het nodige heb meegekregen over onze werkzaamheden in de pootgoedwereld."

Een fiks tekort aan pootgoed is dit jaar een ideale situatie voor illegale vermeerdering zou je zeggen.
"De situatie is ons helder, maar Breeders Trust staat wat verder af van de dagelijkse gang van zaken. Er zijn zorgen over het gebruik van consumptieaardappelen als pootgoed, maar op basis van geruchten kan Breeders Trust geen onderzoek opstarten. We kunnen moeilijk bij iedere boer in Europa in de schuur gaan kijken. Breeders Trust is een kleine organisatie die daar simpelweg de mensen niet voor heeft. Bovendien zijn we geen politieagent." 

Als die taak niet bij Breeders Trust ligt, wie is er dan wel verantwoordelijk voor het naleven van de regels?
"Dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die begint bij de pootgoedhandelshuizen. Door een goed voorraadbeheer te hanteren wordt minder ruimte geboden om een deel van de oogst illegaal af te zetten. Ook bij de aardappelverwerkers ligt een belangrijke verantwoordelijkheid. Wordt illegaal pootgoed gebruikt voor de consumptieteelt, dan is er sprake van illegale consumptieaardappelen. Geen enkele fabrikant wil een product op de markt brengen op basis van illegaal vermeerderde aardappelen. Niet voor niets is het gebruik van gecertificeerd pootgoed binnen Global Gap van een 'minor' naar een 'major' onderwerp veranderd. Wil je dat risico als fabrikant lopen? Ik denk het niet. Dit is het jaar om je verantwoordelijkheid te nemen. De NAK kan gedurende het groeiseizoen controleren in het veld. De gehele sector heeft een met elkaar gedeelde verantwoordelijkheid."

Nemen de verwerkers volgens u de rol van illegaal pootgoed serieus?
"Ik ben van mening van wel. In België int Breeders Trust de royalty's bij Hoevepootgoed (de Belgische variant van ATR-pootgoed red.). Daarvoor spreek ik met alle aardappelverwerkers in België. Die nemen het onderwerp zeker serieus. De bereidwilligheid om mee te werken is groot. Niemand wil in de problemen komen."

Ik hoor u net zeggen dat Breeders Trust een kleine organisatie is. Heeft het voldoende slagkracht voor zo'n belangrijk onderwerp?
"Onze kracht ligt onder meer in het hebben van een goed netwerk. Goede contacten met certificeringsdiensten en belangenorganisaties binnen en buiten Europa. In verschillende Europese landen hebben we vaste partners voor juridische zaken. Die kennen de wetgeving in hun land en zijn daarin gespecialiseerd. Bovendien is ons contact met de Europese Commissie zeer goed. Onze dossiers worden serieus genomen en vlot opgepakt in Brussel. Breeders Trust is lid van de werkgroep Illegal Seed Practices van Europese brancheorganisatie Euroseeds. Daarnaast is Breeders Trust lid van de ISF (International Seed Federation), een organisatie die wereldwijd actief is. Dit zijn belangrijke platforms om in contact te komen met verantwoordelijke autoriteiten."

Breeders Trust bestaat zestien jaar. Is het onecht vermeerderen van uitgangsmateriaal in die periode afgenomen door jullie inzet?
"In de afgelopen zestien jaar hebben we diverse keren spraakmakende berichten gepubliceerd over misstanden die zijn aangepakt. Van handelaren die illegaal kwekersrechtelijk beschermd pootgoed verkochten tot telers die een deel van de oogst voor eigen gewin zonder toestemming van de raseigenaar verkochten. Op die manier is zeker een bijdrage geleverd aan vermindering van illegale vermeerdering. Het werkgebied van Breeders Trust is groter dan Nederland. Kijkend naar het totaalplaatje, dan constateer ik dat er nog te veel illegaal uitgangsmateriaal is. Van een teler die geen royalty's betaalt voor zijn eigen vermeerderd uitgangsmateriaal tot handel zonder toestemming van de raseigenaar. Daar waar geld verdiend kan worden, blijven altijd zaken ontstaan. Er zijn partijen die denken dat ze meer mogen dan een ander, of altijd meer willen dan een ander. Wel zie ik dat de inkomsten uit de licenties binnen Hoevepootgoed jaarlijks toenemen. Dat is een positief signaal. Er moet controle en toezicht zijn met de aanwezige dreiging van handhaving. Is die prikkel er niet, dan worden de problemen alleen maar groter."

Valt er op het vlak van pootgoed nog veel te verbeteren in Europa?
"In Nederland hebben we de zaken redelijk goed voor elkaar. In Zuid- en Oost-Europa valt er nog wel wat te verbeteren. Houd je zaaigraan achter van de oogst, dan moet je die partij eerst schonen met een specifieke installatie. Die heeft niet iedereen. Toezicht kan zo redelijk eenvoudig georganiseerd worden. Bij aardappelen kan iedere teler de stortbakrollen wijder zetten en de ondermaat uitpoten. Bij een licentievrij ras is dat soms toegestaan, afhankelijk van de regelgeving in het land, al is dat vanuit fytosanitair oogpunt zeker niet aan te raden. Doe je het met een licentieras, dan is het altijd illegaal."

Gaat het in de wereld van graszaden beter?
"In alle sectoren voor uitgangsmateriaal waar geld wordt verdiend, zijn er lieden waarvoor illegale praktijken interessante kansen lijken. Bij graszaad – maar ook mosterd, bladrammenas en klavers – kijken we vooral naar rasechtheid en raszuiverheid. In de grassenwereld zijn relatief weinig rassen kwekersrechterlijk beschermd waardoor Breeders Trust daar meer een systeembenadering toepast. Bij illegale praktijken wordt vaak gebruik gemaakt van de zwaktes in het certificeringssysteem. Betrokken keuringsdiensten wijzen op voorbeelden waarbij misbruik gemaakt is van die zwaktes. Dat is vaak voldoende om het systeem te verbeteren. Elkaar scherp houden is belangrijk! Illegale praktijken bij gele mosterd of bladrammenas leiden nog elke dag tot een ongezond gedeelte van die markt waar geen geld meer verdiend kan worden door veredelaars. Er wordt in onder andere Polen gras-, klaver- en mosterdzaad vermeerderd waarvan we constateren dat dit niet altijd aan de eisen voldoet. Dat is de reden dat Breeders Trust zelf een controleprogramma heeft georganiseerd. We kopen zaden die door de NAK worden bemonsterd om vervolgens te testen op hun proefvelden. Op die manier zie je of het materiaal in de zak inderdaad het op het label genoemde ras is. Bij biologisch verkocht uitgangsmateriaal wordt gecheckt of het inderdaad biologisch zaaizaad is."