'NEMguard goed alternatief in strijd tegen aaltjes'

Akkerbouwer Berend Jansema werkt aan een gezond bodemleven en een weerbaar gewas. Daar hoort het gebruik van groene middelen bij, zegt hij. De Groninger paste afgelopen seizoen als proef het middel NEMguard in uien toe, als natuurlijk alternatief voor Vydate. De resultaten zijn goed, zegt hij. "In opbrengst en kwaliteit zijn beide producten vergelijkbaar."

Het is druk op het erf van Jansema in het Groningse Sellingen. Vrachtwagens rijden af en aan om uien te laden. De akkerbouwer teelde in 2023 20 hectare uien, waarvan 1,5 hectare op een proefperceel met het groene middel NEMguard van Certis Belchim. Eigenlijk had Jansema al een jaar eerder met het middel willen gaan werken, om er meer ervaring mee op te doen, nu Vydate vanaf 2024 niet meer is toegelaten. "Na één jaar kun je niet zeggen of een middel werkt of niet. Elk seizoen is weer anders, met andere uitdagingen."

Sturen op saprofage alen
Jansema gebruikt al vier jaar groene middelen in zetmeelaardappelen. Dat gaat goed, zegt hij. "Wil je met het bodemleven aan de gang, dan moet je op zoek naar groene alternatieven; los van het feit dat steeds minder chemische middelen een toelating krijgen. We zitten op zandgrond, de uienteelt is hier een groeiende teelt, maar tegelijkertijd is de aaltjesproblematiek een uitdaging. Ik stuur echter liever op de goede saprofage alen voor bodemverbetering dan op de bestrijding van schadelijke alen. Met Vydate doe je aan symptoombestrijding. We moeten juist toe naar een gezonde bodem en een sterk gewas."

De akkerbouwer betrekt zijn producten van agrarische groothandel Johan Schuitema in Mussel. "In de stappen die wij maken om te verduurzamen, overleggen wij met Schuitema welke mogelijkheden en middelen daarvoor op de markt zijn", zegt Jansema daarover. Johan Schuitema vervolgt: "Als bedrijf proberen we voorop te lopen in de ontwikkelingen naar een duurzame akkerbouw. Wij zijn daarom heel blij met een ondernemer als Jansema, die het aandurft om duurzame werkwijzen op zijn bedrijf grootschalig aan te vliegen. Dat is mooi voor ons bedrijf, maar dat wekt ook verwachtingen."

Dat betekent dat een regelmatig overleg over het doel van de proeven met vergroening essentieel is en dat risico's moeten worden afgedekt, aldus Schuitema. "Jansema heeft geen proefbedrijf. Daarom is ervoor gekozen om in deze proef geen onbehandeld bed aan te leggen. We hebben wel onderzocht in welk systeem NEMguard het beste past. Die systeemaanpak vindt ook plaats in groene middelen in de zetmeelaardappelen. Verder proberen we de akkerbouwer zo veel mogelijk te ontlasten in de proef. We moeten zuinig zijn op dit soort adressen."

Vier systemen in de proef
De proef met NEMguard is op uienbedden van 250 tot 280 meter aangelegd, in een systeem met een baan Vydate met startmeststof, een baan NEMguard solo, een baan NEMguard met startmeststof en een baan NEMguard met startmeststof en biostimulanten. Het gaat hier om een dubbele herhaling. De uien van het ras Fasto werden op 6 april gezaaid, het middel werd in de vorm van granulaat direct tijdens het zaaien aangebracht. Voor het zaaien zijn grondmonsters genomen om de aaltjesdruk op het perceel vast te stellen. Als voorvrucht werd Tagetes gezaaid, om het wortellesieaaltje (Pratylenchus penetrans) op te ruimen.

De eerste voorwaarde voor een goede uienopbrengst is dat je de uitgangspositie van je bodem weet, zegt Schuitema, aaltjes zitten nooit op één plek in een perceel. Uit grondmonsters kwam naar voren dat er naast wortellesieaaltjes ook vrijlevende aaltjes (Trichoriden) in de grond zitten. "Met Tagetes als voorvrucht beheers je het wortellesieaaltje, maar de plant vermeerdert het vrijlevende aaltje. Daarom is het belangrijk dat je goed in beeld hebt hoe groot de aaltjespopulatie op een perceel is. NEMguard werkt op vrijwel alle soorten schadelijke alen, maar heeft geen effect op de saprofage aal. Je kunt het middel veilig gebruiken zonder dat het bodemleven wordt aangetast."

Knoflook als werkzame stof
NEMguard is een groen middel op basis van knoflookextract, vertelt Fokke Smit, senior technical accountmanager bij Certis Belchim. Het middel biedt bescherming tegen schadelijke aaltjes en heeft ook een nevenwerking op de uienvlieg. Door knoflook volgens een gepatenteerd procedé te bewerken, ontstaat een uitgekiend mengsel van hoogwaardige polysulfiden. Wanneer deze meervoudige zwavelverbindingen met aaltjes in contact komen, dringen ze via de huid binnen. Vervolgens vinden in het inwendige van de aaltjes diverse reacties plaats, waaraan de nematoden bezwijken, legt hij uit.

Het middel kan tijdens het uien zaaien met een granulaatstrooier worden toegediend, zodat het granulaat dicht bij het zaad komt te liggen. NEMguard is geformuleerd als een soort slow release granulaat, aldus Smit. "Op het moment dat een aaltje in contact komt met NEMguard, gaat die dood. Het middel werkt zes tot acht weken, daarna moeten de uienplantjes dusdanig zijn ontwikkeld, dat zij de aaltjes de baas zijn. Daarom is het belangrijk dat de plant na het zaaien goed kan weggroeien, door onder andere geprimed zaad en een startmeststof te gebruiken." Het middel heeft ook een nevenwerking tegen de eerste vlucht van de uienvlieg.

Meer planten op proefperceel
Tijdens de proef is wekelijks gemonitord op ontwikkeling van het gewas. Bij de eerste planttellingen stonden op het perceel dat met NEMguard was behandeld meer planten dan op de reguliere uienpercelen waarop Vydate was aangebracht. Aan het begin van het seizoen was de kleur op de reguliere percelen mooier dan op het proefperceel, maar dat trok later bij en zag je geen kleurverschil meer, aldus Smit. De opbrengst van zowel de reguliere percelen als van het proefperceel lag rond de 75 ton/ha, zegt hij.

De uienbedden zijn volledig geoogst en over de weegbrug gegaan, om een zo'n goed mogelijk beeld te krijgen, vult Schuitema aan. "We kunnen stellen dat deze proef dit seizoen heeft aangetoond dat je uien kan telen door Vydate te vervangen door NEMguard. Dat is een positief gegeven, hoewel we nooit de garantie kunnen geven dat het elk jaar lukt. We hadden nu een laat uienjaar, dan kan de plant zich goed ontwikkelen. Als je vroeg in maart zaait en het wordt daarna koud en nat, groeit het gewas minder vlot weg, waardoor het meer last van de aanwezige aaltjes kan hebben. We zeggen altijd: zaai niet te vroeg. Maar als de grond bekwaam is, gaan boeren vaak toch het land op", weet hij uit ervaring.

Volwaardig alternatief
Schuitema en Smit denken dat NEMguard een volwaardig alternatief voor Vydate kan zijn om uien op de zandgronden van Noordoost-Groningen te blijven telen. Akkerbouwer Jansema zegt zeker met het middel te willen doorgaan. „We telen 20 hectare uien, we moeten op zoek naar andere oplossingen. De kans is aanwezig dat we NEMguard in 2024 gaan inzetten als een bepaalde verzekering. Het middel is een mogelijkheid om de uienteelt hier door te zetten. Of we het solo inzetten of in combinatie met andere producten, moeten we nog uitvinden. Met Vydate deden we aan symptoombestrijding; nu moeten we ervoor zorgen dat het gewas weerbaarder wordt, zodat het geen schade oploopt. Dat is een uitdaging, maar we hebben in aardappelen gezien dat het kan."