'Breng dure ui met zorg naar de eindstreep'

Na een teeltseizoen dat lang niet overal voorspoedig verliep, barst naar verwachting eind augustus de oogst van zaaiuien in volle kracht los. Kees Jacobs, uienexpert bij Syngenta Seeds, heeft een paar nuttige tips voor een gewasvriendelijke oogst en een goede start van de bewaring. "De uien zijn nu goed geld waard, dus breng ze secuur naar de eindstreep!"

"Het wordt uiteindelijk toch een vrij vroege oogst", constateert Kees Jacobs. "Met al die late en vaak dunne percelen had ik dat niet verwacht. Meestal rijpen die later af. Maar de hittegolf van augustus heeft voor het laatste zetje gezorgd. Vrijwel alle uienpercelen zijn nu aan het strijken of zijn al gestreken. En in veel regio's is de hoofdoogst inmiddels losgebarsten."

Late calamiteiten
Tot in de laatste weken van het teeltseizoen heeft de uienexpert van Syngenta calamiteiten waargenomen die tot zorg en nadenken stemmen. Jacobs: "De droogtesituatie is in delen van Zeeland echt catastrofaal uitgepakt. Daar zijn gewassen noodrijp geworden en moeten veel telers genoegen nemen met ongeveer 30 ton per hectare." Maar ook in gebieden waar men de uien wel kan beregenen, zijn problemen gezien. "Er is op veel percelen late fusarium waargenomen", weet Jacobs. "Op sommige plekken wordt dat echt een probleem. En pink root zie je ook steeds vaker. Die ziekte hoort eigenlijk thuis in warmere streken maar komt nu ook hier voor. Zowel bij fusarium als bij pink root zijn de problemen erger op percelen waar iets aan de hand is met de structuur of waar de uien te intensief worden geteeld." Jacobs adviseert om fusariumpercelen vroeg te oogsten en wat langer te laten liggen. "Dan drogen de aangetaste uien in en is de kans groter dat je ze kwijt raakt bij het laden en inschuren."

Na de graanoogst zag Jacobs de problemen met trips toenemen. "Vooral de minder vitale gewassen hadden daar last van", weet hij. "Gelukkig zijn problemen met valse meeldauw grotendeels uitgebleven dankzij het warme droge weer. Wel nemen de kansen voor bladvlekkenziekte toe nu je vaker dauwnachten hebt. Dus het advies blijft om door te gaan met de ziektebestrijding tot twee weken voor de oogst. Maar hou wel de veiligheidstermijn van je middelen in de gaten."

Secuur oogsten
Met de huidige marktnoteringen is met de uien goed geld te verdienen en daarom is het volgens Jacobs des te belangrijker dat telers alles doen om een zo hoog mogelijke kwaliteit gewas te oogsten. "Sommige percelen zijn het stadium al voorbij, maar rooien bij 50% groen loof geeft gewoon de mooiste uien", stelt de teeltdeskundige. "Vergeet die laatste kilo's en ga voor het voordeel van een mooie kleur en een vaste huid. Klap het loof niet te laag, een vuistdik boven de laatste bladsplitsing is het beste, en zie er op toe dat de rooias bij de oogst echt onder de uien doorgaat en ze dus niet raakt. Bij te veel 'geweld' kan een ui barsten en daar krijg je in de bewaring problemen mee. Daarom moet je ook de valhoogtes beperken en mag de rooimachine niet te hard rijden. De machine moet het gewas rustig kunnen verwerken, zonder te forceren. Anders krijg je schade of gemors."

Jacobs ziet dat op sommige percelen wordt beregend voor de oogst. "Niet doen", waarschuwt hij. "Je optimaliseert de omstandigheden voor schimmels. Als vocht echt nodig is om schadevrij te kunnen oogsten, kun je beter wachten op natuurlijke neerslag en het gewas nog even vast laten staan. Bij natuurlijke neerslag heb je meestal ook lagere temperaturen en dus minder kans op schimmel- en bacterieproblemen."

Zonnebrand en zwaddrogen
Bij het vaststellen van het beste oogsttijdstip speelt nog een factor mee die de beslissing niet eenvoudiger maakt. "Ik hoor in de wandelgangen dat de handel problemen door zonnebrand vreest", meldt Jacobs. "Dat ontstaat door felle zonneschijn. Vooral de ondergrondse delen van vers gerooide uien zijn daar gevoelig voor. Als je felle zon verwacht rond de oogst is het een overweging om even te wachten. Dan kan de ui nog wat verdampen, en dus afkoelen, en er is nog bedekking door loof."

Wachten met rooien staat dan weer haaks op de mogelijkheden die er momenteel zijn voor een paar dagen zwaddrogen. Jacobs: "Bij veilig weer kun je de uien rustig vier of vijf dagen in het zwad laten liggen. Alles wat de natuur wegdroogt is meegenomen. Maar als je het niet vertrouwt, bijvoorbeeld vanwege zonnebrand, kun je de uien natuurlijk ook snel inschuren."

Rustig en lang drogen
Eenmaal ingeschuurd volgt de belangrijke fase van drogen. "Met een goed droogregime kun je de kwaliteit van de partij op peil houden en soms zelfs verbeteren", stelt Jacobs. "Ik ben groot voorstander van drogen bij gematigde temperaturen van 20 tot 22 graden. Dat is een goed compromis om problemen met koprot en watervellen te voorkomen. Zet wel kachels paraat om 's nachts de luchttemperatuur op peil te houden. Maar kijk uit dat je niet te snel droogt. Want dan bestaat de kans dat de hals te snel insnoert en dan ben je je afvoerkanaal voor vocht kwijt. Als je niet volle bak wilt drogen, kun je spelen met de luiken, het aantal ventilatoren of het toerental."

Het drogen moet doorgaan tot de RV in de hoop is gezakt tot ongeveer 60%. "Goede RV-meting is bij uienbewaring heel belangrijk", stelt Jacobs. "Ik adviseer altijd om een goede RV-meter te kopen. Maar als je het toch zonder RV-meting moet stellen, zijn er nog wel een paar praktische boerenvuistregels. De uien moeten ritselen en je mag de nek niet meer kunnen rollen tussen duim en wijsvinger. En hou goed de temperatuur in de gaten. Die mag tijdens het drogen niet te snel teruglopen want dat is een teken dat er nog veel vocht te verdampen is." Na het drogen kunnen de uien langzaam worden gekoeld. "Een graad per week is een mooi tempo", aldus Jacobs. Dan zit je rond Sinterklaas op 5 graden. En de RV mag ook wel weer een beetje oplopen tot circa 80%."

Pak je kans
Nu de uien een mooie prijs noteren is de beslissing om wel of niet te verkopen misschien wel de lastigste van dit moment. Aan die overweging zitten meerder kanten, stelt de uienexpert. "De teelt is de afgelopen jaren, en zeker dit jaar, een stuk duurder geworden. Door de stijgende prijzen voor meststoffen, brandstof en gewasbeschermingsmiddelen ligt je kostprijs misschien wel een derde hoger dan twee jaar geleden. Maar er bestaan geen garanties voor de prijs over één of twee maanden. Ik zou zelf dit mooie verkoopmoment niet laten glippen, al is het maar voor een deel van je opbrengst. Pak je kans."