Ook een stikstofcrisis in de akkerbouw aanstaande?

Om te voldoen aan de Europese Nitraatrichtlijn moet voor 1 januari 2022 een nieuw actieprogramma worden opgesteld. De voorbereidingen zijn in volle gang en daarbij worden ook zeer ingrijpende maatregelen als verplichte rustgewassen en een verbod op uitspoelingsgevoelige gewassen besproken om het stikstofgehalte in het grond- en oppervlaktewater onder de normen te krijgen.

In Nederland is de Nitraatrichtlijn gekoppeld aan de Kaderrichtlijn Water. Ook de derogatie voor veehouderijbedrijven is nauw verbonden met het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn 2022-2025 (7AP). Omdat de waterkwaliteitsdoelen in het zesde AP niet overal zijn gehaald, is de verwachting - zo melden bronnen - dat LNV stevige maatregelen niet schuwt.

Gerichte inspanning
In het zevende AP zet demissionair landbouwminister Carola Schouten in op een driesporenbeleid. Dat is gericht op grondgebondenheid in de veehouder (derogatie), het afvoeren en verwerken van mest op niet grondgebonden bedrijven en het inzetten op een gerichte inspanning in gebieden waar de waterkwaliteit achterblijft. Die laatste wordt uitgewerkt in het zevende AP en treft vooral de akkerbouwsector.

De minister schreef in een kamerbrief van 13 april: "Daarbij kunnen duurzamere bouwplannen voor de akkerbouw met grotere inzet van rustgewassen en vanggewassen en minder of geen uitspoelingsgevoelige gewassen en rooigewassen leiden tot het terugdringen van nutriëntenuit- en afspoeling. Zeker indien dit gericht wordt ingezet in die gebieden waar het realiseren van de waterkwaliteitsdoelen nog sterk achterblijft. Dit zijn ingrijpende maatregelen".

Vergaande voorstellen
Navraag leert dat er zeer ingrijpende voorstellen op tafel liggen. Zo wordt er volgens bronnen die anoniem willen blijven onder meer gesproken over een verplicht aandeel van maai- of rustgewassen voor akkerbouwers van 33% of 40% in het bouwplan. Ook wordt er gesproken over verplichte verruiming van de rotatie van uitspoelingsgevoelige gewassen als aardappelen, maïs en groenten, het verplicht zaaien van een vanggewas na aardappelen en het aanleggen van bufferstroken. Volgens ingewijden kunnen deze maatregelen van toepassing worden in de gebieden waar de kwaliteitsnormen nu niet worden gehaald, vooral op de zandgrond in het oosten en het zuiden van het land.

Het ministerie van LNV laat in een reactie weten dat er inderdaad voorbereidingen getroffen worden voor het zevende AP. Er wordt gewerkt aan verschillende rapportages en na de zomer wordt er een pakket aangeboden worden voor een internetconsultatie, waarop iedereen een zienswijze kan indienen. Over de inhoud kunnen nog geen mededelingen gedaan worden. "Maar het is uiteindelijk aan de politiek om keuzes te maken", laat een woordvoerder weten.

Voortekenen zijn slecht
Dat er flinke veranderingen op stapel staan was al te zien aan het zesde actieprogramma dat loopt tot eind dit jaar. De maatregelen voor een verplicht vanggewas na aardappelen op zand- en lössgrond, dat uiterlijk 31 oktober gezaaid moet zijn en verplichte rijenbemesting met dierlijke mest in maïs zijn toen uiteindelijk geschrapt. Deze werden vervangen door een korting op de gebruikersnorm voor stikstof na scheuren van gras in aardappelen en een verschuiving van de uitrijdperiode voor mest van 15 februari naar 1 april in maïs. Ook de drempeltjesmaatregel in de aardappelteelt is toen op het laatste moment geschrapt.

Dit keer lijken ingrijpende maatregelen bijna onvermijdelijk, verwachten de insiders. Het mestdossier is overigens controversieel verklaard. Het huidige demissionaire kabinet kan daardoor niet zomaar besluiten nemen over dit onderwerp. Het zevende AP heeft een doorlooptijd van 10 maanden in Brussel. Dat betekent dat als na de zomer de plannen worden gepresenteerd en er snel een besluit kan worden genomen, er pas in de zomer van 2022 duidelijkheid is. Ver in het nieuwe seizoen waarvoor de maatregelen al van kracht moeten zijn.