Zoete winst bietenteelt verdampt snel

Afgezien van enkele gevallen zijn veel akkerbouwers dit seizoen teleurgesteld in het suikerpercentage van de afgeleverde bieten. Vooral op kleigrond loopt dat soms terug tot 15%. Cosun Beet Company wijdt dat aan het afgelopen groeiseizoen. Daarnaast was het "gewoon geen suikerweer", zo zegt agrarisch directeur Gert Sikken. "Zonnige dagen en koude nachten leveren suiker op, dit najaar was veel te warm."

Zwaar seizoen
Vanaf de start hebben veel bietenpercelen het zwaar gehad. Het tweede jaar zonder de zaadcoating met neonicotinoïden heeft er niet alleen voor gezorgd dat de opkomst uitdagend was, aan het begin van de zomer stak ook het vergelingsvirus de kop op. De gevolgen zijn weliswaar kleiner dan in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk, maar het is wel de zoveelste tegenvaller. Ook bladziektes, met in de hoofdzaak cercospora, hebben flink huisgehouden. Dat kost suiker. Het seizoen startte met een tegenvaller voor de suikerverwerker, toen bleek dat de op grote schaal gecommuniceerde kwaliteitscijfers onjuist waren. Half januari werd opnieuw een fout ontdekt, dit keer in de WIN-percentages.

Ook dit seizoen heeft Cosun Beet Company (CBC) tijdens de wintervergaderingen vragen gekregen over de suikergehaltes. "Dat gebeurt ieder jaar wel", weet directeur Sikken. "Helaas hebben we al met 2 seizoenen te maken die lage gehaltes kennen. In 2018 was de suikeropbrengst wel fors hoger, maar bleef de wortelopbrengst juist achter. In Nederland hebben we altijd een relatief laag suikergehalte, ten opzichte van elders in Europa. Dit heeft hoofdzakelijk met het klimaat te maken. Ook onze gronden en het relatief hoge stikstofniveau spelen een bepalende rol."

Realistisch gehalte
Tijdens de huidige campagne ligt het gemiddelde suikerpercentage vooralsnog op 16,2%. Dat is 0,1% lager dan vorig seizoen. In 2018 lag het gemiddelde op 17,4%, het hoogste in 10 jaar tijd. Het gemiddelde over 10 jaar komt uit op 16,8%. Is een gemiddelde van 17% – waarop de uitbetalingsprijs wordt gestaafd – niet onrealistisch? Sikken: "Destijds hebben we een arbitraire keuze gemaakt om voor 17% en niet voor 16% te gaan. Het was onze ambitie met de kennis van toen. Van een verbod op de neonics-zaadcoating was toen nog geen sprake. Uiteindelijk speelt vooral het klimaat de gehaltes parten."

Met name in Flevoland en het zuidwesten zijn ondergemiddelde suikergehaltes geen onbekend fenomeen. In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland vanwege de bodemkarakteristieken. De kleigrond levert veel stikstof en dat drukt het gehalte. Toen het afgelopen herfst, na een droge en hete periode in september, begon te regenen namen de bieten opnieuw stikstof op en startte de groei opnieuw. Dat kost suiker. Het hoge gehalte stikstof in de biet betekent een laag WIN-gehalte. "In het zuidwesten speelt rhizomanie een bepalende rol", zegt Bart van der Weijden van zaadleverancier Strube. "Er wordt onderscheid gemaakt tussen hoog-gehalte rassen, neutrale of 'zware' rassen. Voor rhizomanie-resistentie zijn louter laag-gehalte rassen beschikbaar. Telers zijn verplicht voor een AYPR-resistentie te kiezen en dat kost suiker."

Ongekende prestatie
In het verleden compenseerde de zeer hoge wortelopbrengst hier de relatief lage suikergehaltes. Nu ook de wortelopbrengst onder druk staat wordt het rendement beïnvloedt. Van der Weijden is trots op de prestaties van veredelaar Strube en zijn collega's. "We zijn van 10 ton suiker, in de jaren 80, naar 14,7 ton nu gegaan, plus verschillende resistenties. Er is geen enkel gewas die dat na kan doen. De winst in veredeling is enorm geweest. Resistenties zijn cruciaal om de teeltkosten in de hand te houden, zeker bij een marginaal gewas als bieten.

Kijken we naar de Unitip-cijfers over oogstjaar 2019 dan blijkt dat de gemiddelde hectareopbrengst op 81,5 ton wortelopbrengst uitkwam. Bij gemiddeld 16,3% suiker is dat een opbrengst van 13,2 ton suiker per hectare. Het gemiddelde WIN bedroeg 89,3 en de tarra kwam op 11,6%. De bietenprijs die Cosun communiceert is gebaseerd op 17% suiker en 91 WIN. Voor iedere procent meer of minder suiker komt er 9% uitbetalingsprijs bij, of het gaat eraf. Dit wordt in tienden van procenten berekend over alle geleverde tonnen. Sikken: "Bevat de biet 1% meer suikergehalte, dan is dit 6% meer suikervolume. Het transport en de verwerking van zoete bieten is goedkoper, want het rendement ligt hoger. Vandaar die 9%. Hoe efficiënter wij suiker kunnen produceren, des te hoger de uitbetalingsprijs.

Opbrengst nihil
In 2019 varieerden de wortel- en suikeropbrengst sterk. Van 72,8 en 11,5 ton in het zuidoosten tot 96 en 15,8 ton in Flevoland. Omgerekend naar de uitbetalingsprijs kom je – bij een referentie van €39 per ton – op €33 tot €36,10 per ton. Dat maakt een bruto rendement van €2.403 tot €3.463,20 per hectare, inclusief surplussuiker. Trek daar de variabele kosten en bewerkingskosten vanaf en een zeer mager rendement blijft over om de kosten voor grond, gebouwen, etc. van te betalen. De kosten in 2020 liggen uiteindelijk nog hoger. Vanwege meer gewasbeschermingsmiddelen en beregenen in Oost- en Zuid-Nederland. Voor het afgelopen oogstjaar wordt vooralsnog met een prijs van €32,50 per ton gerekend bij 17% en 91 WIN. Lever je dan bieten van 15%, dan daalt de prijs naar €26,65 per ton.

CBC ziet seizoen 2020-21 als een extremiteit. "Na 1 of 2 jaar moet je niet direct de policy wijzigen", meent Sikken. "Je kunt de kwaliteitscijfers verlagen, maar een teler krijgt hierdoor niet meer geld onderaan de streep. Het is negatief voor de gehele coöperatie." Een klein beetje hoop wordt geput uit de internationale suikerprijzen, die in 2020 een duidelijk stijgende lijn lieten zien. Inmiddels is de groei afgevlakt, maar de markt is wel structureel verbeterd.

Biet versus tarwe
Wie in plaats van bieten 9 ton tarwe van €185 per ton kan afleveren, komt eveneens op een schamel bedrag van €1.665 per hectare. Ook bij €200 blijft het marginaal, maar de risico's zijn klein en wat telers aanspreekt zijn positieve gevolgen voor de bodem. Wie vreest zijn quotum niet vol te kunnen leveren, of het niet langer ziet zitten, kan een deel of alle LLB's verkopen. Toch is de markt erg rustig. De meeste handel is voor het nieuwe jaar gedaan. Tussenpersonen merken op dat er wel vraag is maar geen aanbod. Of bedrijven wachten af, of ze hebben al een keuze gemaakt. Ook Cosun merkt op dat het rustig is. Neemt een teler afscheid, dan is dit meestal niet om graan te gaan telen. Het vrijgekomen land wordt ingezet om te worden verhuurd of ingezet voor hoog renderende gewassen.