Neerslagtekort blijft in de buurt van droogste jaren

Nieuwe cijfers en weergrafieken van het KNMI tonen aan dat het landelijk gemiddelde neerslagtekort van Nederland vandaag de dag 248 millimeter bedraagt. Daarmee ligt het tekort net iets boven de lijn van '5% droogste jaren', al zijn het jaar 2018 en recordjaar 1976 nog ver weg. Daarbij is de ervaring van de waterschappen dat er op dit moment nog geen grote problemen zijn met de aanvoer vanuit de grotere rivieren en meren.

Verschil per regio blijft aanwezig
Toch zijn er regionaal wel degelijk verschillen te bespeuren. Zo wordt de situatie in het noordwesten en midden van Nederland (waterschappen Hollands Noorderkwartier en Zuiderzeeland) nog als 'oké' beschreven. Deze gebieden kunnen op het moment nog voldoende water aanvoeren vanuit het IJsselmeer en Markermeer. In die regio's zijn daarom ook nog geen onttrekkingsverboden afgekondigd (behalve Texel), al is dat in de provincie Flevoland sowieso redelijk ongebruikelijk.

Anders is de situatie in de regio ten zuiden van de Overijsselse Vecht (in het oosten van Nederland). Het neerslagtekort is in dit gebied inmiddels opgelopen tot boven de 250 millimeter. Daarom heeft het waterschap Vechtstromen besloten om per 14 augustus een onttrekkingsverbod in te stellen bij kwetsbare natuur (Twente en een deel van Salland). Dit verbod geldt voor de grondwateronttrekkingen die zijn gelegen binnen 200 meter van kwetsbare grondwaterafhankelijke natuur. En hoewel de situatie ten noorden van de Vecht iets minder nijpend is, is ook hier sprake van een flink neerslagtekort: 225 millimeter. De verwachting is dan ook dat hier binnen afzienbare tijd eveneens een onttrekkingsverbod ingesteld zal worden.

Bij waterschap Hunze en Aa's wordt onderschreven dat we inderdaad richting de ondergrens van een normale bandbreedte bewegen, maar dat is niet het enige probleem. De grootste moeite wordt namelijk ervaren bij het feit dat het aangevoerde water op de juiste plek terecht moet komen. "Onze regio bestaat uit twee gebieden: het gebied van waaruit we water kunnen aanvoeren (rondom het IJsselmeer) en het gebied waar we geen water kunnen aanvoeren. In beide regio's zakken de grondwaterstanden weg, maar op hoge zandgronden is het lastiger om dit aan te vullen. Hier is immers geen mogelijkheid om direct water aan te voeren. Daarom hebben we noodpompen moeten plaatsen."

Grootste problemen in Zuid-Nederland
De grootste problemen met het grondwaterpeil zijn echter zichtbaar in Zuid-Nederland. Zo is het neerslagtekort in het gebied van waterschap Aa en Maas de afgelopen periode fors gedaald. Gemeten vanaf 1 januari was het neerslagtekort bij Volkel op 11 augustus 64 millimeter, terwijl dat 4 weken eerder nog een neerslagoverschot van 35 millimeter was. Dat de jaren 2018 en 2019 nog een stukje droger waren, blijkt uit de cijfers. Toen kwam het neerslagtekort in deze regio half augustus namelijk uit op respectievelijk 184 millimeter en 203 millimeter.

Overigens leeft bij het waterschap Aa en Maas niet de verwachting dat er hierdoor problemen ontstaan met de aanvoer van de Maas. "Het debiet in de Maas bij Sint Pieter ligt op dit moment rond de 25 m3/s.  Als dit onder de 25 m3/s zakt, dan wordt gesproken over een zeer lage afvoer. Alhoewel dit in de komende dagen waarschijnlijk wel gebeurt, is de verwachting dat de aanvoer in stand blijft", zo schrijft het op haar website.

Ook in de provincie Zeeland zijn de problemen fors. In deze regio is het zoetwatertekort immers jaarrond een steeds groter wordend probleem. "In Zeeland zitten we in een unieke delta en hebben we te maken met zoutwaterinvloeden. De Ooster- en Westerschelde gaan dwars door de provincie en dat betekent dat we zo goed als overal te maken hebben met zout of brak water", zo liet Gert van Kralingen, bestuurder bij Waterschap Scheldestromen, afgelopen week al weten bij NOS. Boeren die hun land willen beregenen, moeten dus op zoek naar alternatieve bronnen, zoals het Volkerak-Zoommeer.

Groot watertekort in België
In België lijkt het watertekort nog groter te zijn dan in Nederland. Op circa 95% van de locaties was op 8 augustus namelijk sprake van een zeer lage of lage grondwaterstand, zo meldt de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) medio augustus. Ter vergelijking: op 6 juli had nog 'slechts' 32% van de locaties te maken met zeer lage grondwaterstanden en 29% met een laag grondwaterpeil.

Volgens Valentijn Despeghel, lid van het gemeentebestuur in Ieper, is de toestand nog niet eerder zo ernstig geweest. "We zien het waterpeil heel snel dalen", meldt hij bij Het Nieuwsblad. "Bijna alle beken en bufferbekkens staan droog." Despeghel beweert dat we op de rand zitten van wat ons ecosysteem aankan. "Deze lage waterstand is niet houdbaar. Tegen de oogst is nog heel wat water nodig. Ook voor boeren is er geen toekomst meer als ze afhankelijk worden van schaderapporten na de zoveelste landbouwramp."

Hendrik Vandamme, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), is het daarmee eens. "We moeten wellicht gaan herorganiseren om in de toekomst voldoende water ter beschikking te hebben. Ik doel dan onder andere op omschakelen naar gewassen die minder snel droogtegevoelig zijn", meldt hij. "Beschikbaarheid van water is niet meer vanzelfsprekend. Het regent misschien niet minder dan 100 jaar terug, maar het regent wel veel meer in de winter en minder tijdens het groeiseizoen."

Brengt de regen verlichting?
Voor de komende dagen wordt neerslag voorspeld en ook de afgelopen dagen heeft het zeer lokaal geregend (soms zelfs met flinke overlast tot gevolg). Toch is het lastig te voorspellen wat het effect hiervan gaat zijn op de grondwaterstanden in Nederland. Volgens waterschappen kunnen deze buien lokaal voor wateroverlast zorgen, maar het is niet voldoende om het grondwaterpeil op te krikken. "Daarvoor moet er simpelweg langdurig meer neerslag vallen."

Ook in België wordt voor de komende periode onweersneerslag verwacht (gemiddeld 26,8 millimeter tot 19 augustus), maar ook het VMM is er niet gerust op dat dit de grondwaterstand in het land terug omhoog brengt. "Onweersneerslag is vaak lokaal en een groot percentage van de neerslag stroomt af zonder in de bodem te dringen. Dit zorgt ervoor dat wij alleen lokale en tijdelijke verbeteringen verwachten", zo schrijft de organisatie.