Bijna heel Europa gebukt onder droogte

Landen als Polen, Roemenië, Tsjechië en Moldavië kunnen inmiddels het derde droge jaar op rij noteren. Die begon na een kletsnat voorjaar in 2018, waarna het simpelweg niet meer fatsoenlijk heeft geregend. Afgelopen winter verliep zonder veel vorst en sneeuw, waardoor cruciale vochtreserves niet zijn aangevuld. Deze opeenstapeling zorgt nu voor slachtoffers. De eerste 3 maanden van 2020 waren de warmste in 100 jaar in Europa.

Polen zwaar getroffen
De Poolse aartsbisschop heeft opgeroepen om overal in het land te bidden voor regen. Vooralsnog zonder veel effect. In 30 jaar tijd regende het niet zo weinig in maart en ook april is gortdroog. De winter in Polen verliep extreem zacht en eveneens droog. In januari en februari viel weliswaar neerslag, maar niet voldoende. Veel Poolse boeren worden keihard geraakt door aanhoudende droogte, wat een groot effect heeft op hun inkomen. Vooral in het zuidwesten van het land is droogte wijdverspreid. De overheid heeft aangekondigd versneld met maatregelen te komen, zoals subsidies voor het aanleggen van beregening. Boeren zien dat echter niet als structurele oplossing, omdat de bedragen simpelweg te laag zijn.

Net als in het zuiden van Rusland blijft het ook in Oekraïne droog. Een situatie die afgelopen najaar al ontstond. Dat heeft effect op bijvoorbeeld de voorjaarsgewassen, waarvan nu een derde in de grond zit onder gortdroge omstandigheden. Marktanalisten verwachten dat het land zijn record graanoogst van 75 miljoen ton – vorig jaar behaald – niet gaat evenaren dit jaar. Nu staan de verwachtingen op 65 tot 67 miljoen ton, maar dit kan verder worden verlaagd tot 60 miljoen ton wanneer de situatie aanhoudt. Watervoorraden in het land liggen op hun laagste niveau in 6 jaar tijd.

Inperking graanexport
Oekraïne ziet een run op zijn tarwevoorraden, waarvan de export 50% toenam tot half april. Meelfabrieken en bakkerijen hebben de overheid opgeroepen de export in te perken, om voedselprijsstijgingen te voorkomen. Vooral het coronavirus – en hamstergedrag in granen als gevolg – heeft voor deze situatie gezorgd. Roemenië heeft de export van granen aan niet-EU-bestemmingen inmiddels al stopgezet.

Ook dichter bij huis hebben boeren met droogte te maken. Bijvoorbeeld in Duitsland, waar het volgens de Duitse weerdienst sinds half maart in veel regio’s slechts 10 millimeter regende. Normaal voor deze tijd van het jaar is 50 millimeter. De lange termijnverwachting, tot begin juni, verwacht weinig verlichting voor ondernemers. Joachim Rukwied, voorzitter van het Deutschen Bauernverbandes (DBV), is bezorgd.

Een derde droge jaar op rij is volgens hem desastreus voor veel ondernemers, die nog harder worden geraakt dan in 2018 en 2019 het geval was. De situatie bleef ook landbouwminister Julia Klöckner niet onopgemerkt. In een videoboodschap kondigde zij aan de agrarische ondernemers te steunen wanneer dat nodig is. Op dit moment worden nog geen maatregelen getroffen. In 2018 keerde de overheid €228 miljoen droogtesteun uit.

Vlaanderen zeer droog
Bij onze zuiderburen is de situatie vergelijkbaar. Sinds 1 april is in België amper 5 millimeter regen gevallen en dat is historisch te noemen. Sinds half maart vertoont de cumulatieve neerslag weinig stijging meer. Grondwaterreserves zijn door de natte januari en februari wel goed aangevuld, maar toch heeft de Belgische weerdienst KMI 2020 nu al op de lijst van droogtejaren gezet. Vooral in Vlaanderen is het zeer droog.

In Frankrijk is de situatie niet veel anders. In het noorden van Frankrijk spreken boeren van een catastrofale situatie. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het zaaien en poten van bijvoorbeeld aardappelen, bieten en maïs maar ook voor graangewassen. Na een natte winter hebben de granen zich nog altijd niet goed ontwikkeld. In 9 jaar tijd stonden tarwe en gerst er niet zo slecht op, blijkt uit data van het landbouwministerie. In 5 jaar tijd was het niet zo droog in het voorjaar. Verder zuidelijk in het land, maar ook in Spanje en Italië, is het wel nat tot zelfs bovengemiddeld nat.

Gevolgen voor productprijzen
Als grootste granenproducent van Europa zijn de omstandigheden in Frankrijk significant. Het is een belangrijk ingrediënt voor de granenprijzen. Deze nam eind vorige week wel iets gas terug. De Matif daalde iets onder de €200 en sloot vrijdag 24 april op €197,75 per ton. De maïsprijs steeg wel, tot €166,25 per ton. Houdt droogte in de EU en Zwarte Zee regio aan, dan kan dit exportbeperkingen tot gevolg hebben en een stabiele tot stijgende granenmarkt.

Dat geldt ook voor de aardappeltermijnmarkt. Het april 2021-contract moest eveneens zwichten onder coronadruk, maar weet nog altijd boven de €11 per 100 kilo te noteren. Afgelopen week daalde de koers echter wel, van €12,60 tot €11,40 per 100 kilo. Dat is nog 20 cent boven het dieptepunt van dit seizoen. De droogte in Noordwest-Europa legt echter wel iets van een bodem in de markt. Ervaring uit het verleden leert wel dat een droog plantseizoen meestal weinig effect heeft op de uiteindelijke opbrengst.