'Koppel contractprijs aan beregenkosten'

Sinds 2010 berekent de Werkgroep Consumptieaardappelen een kostprijs voor consumptieaardappelen geteeld op zand- en kleigrond. In 9 jaar tijd nam de kostprijs met bijna 33% toe. De kosten voor beregenen werden nooit meegenomen, omdat dit als incidentele kosten werden gezien. Echter, na teeltseizoen 2018 wordt daar anders over gedacht. De huidige contractvorm loont het doen van extra inspanningen niet en daar moet volgens de belangenbehartiger verandering in komen.

Wie kon beregenen, heeft dat in 2018 veelvuldig gedaan. Wat doet dit met de kostprijs?
"De Werkgroep Consumptieaardappelen (WCA) heeft een inschatting gemaakt voor de kosten van beregenen. Door klimaatverandering lijkt het erop dat beregenen in ons land een structureel onderdeel van de teelt aan het worden is. Bij een gift van 20 millimeter, komen we op €225 per hectare voor alle kosten (inclusief arbeid). Afgelopen jaar is soms wel 5 of 6 keer beregend, met een stevige kostenverhoging van de teelt tot gevolg."

De NAV vindt het de hoogste tijd voor moderne contractvoorwaarden. Wat moet daarin staan?
"Alle schakels in de sector hebben baat bij een toekomstbestendige teelt. Daarvoor moeten we samenwerken. Dit seizoen is een goed uitgangspunt om aan nieuwe contractvoorwaarden te werken. De kostprijsberekening van de NAV zien wij als uitgangspunt. Dit betekent dat de contractprijzen structureel omhoog moeten. Daarnaast moet de contractprijs flexibel zijn in jaren van droogte, wanneer flink moet worden beregend. Denk aan een link met bijvoorbeeld het neerslagtekort."

Hoe reageren fritesproducenten hierop. Zijn zij bereid die hogere prijs uit te keren?
"De werkgroep volgt de prijs van tafelaardappelen in de supermarkt. We zien dat de verkoopprijs in de winkel nauwelijks in relatie staat tot de inkoopprijs. Recente berichten, over bijvoorbeeld de stijgende chipsprijs door de lage oogst, kunnen we nuanceren. Voor 1 zakje chips is 430 gram aardappelen nodig. Dit is een prijsverhoging van €0,05 ten opzichte van 2017."

"De verkoopprijs stijgt echter met 20%. Daarbij gaat het om aardappelen waarvan de (contract)prijs vaak vast ligt. Zelfs wanneer alle aardappelen op de vrije markt worden ingekocht, dan nog is 75% van de marge voor de producent. Er is alle ruimte voor een verhoging van de contractprijs. Er is geen nauwe relatie meer tussen de inkoop- en verkoopprijs."

De aardappelverwerker kan wel meer betalen, maar is hij dan verzekerd van de opbrengst die hij nodig heeft?
"De kostprijsberekening houdt rekening met een opbrengst van zo'n 50 ton per hectare op kleigrond en op zandgrond is dat 55 ton per hectare. Tijdens de afgelopen oogst lag deze in veel gevallen 20% lager. Telen naar het Amerikaanse model (alles op contract) is niet reëel voor West-Europa. Een feit is dat het klimaat verandert en beregenen als structureel onderdeel moet worden gezien. Dit zorgt voor regelmatigere opbrengsten, zonder de extremen die we de afgelopen jaren hebben gezien."

"Als NAV zien we de discussie graag breder getrokken, bijvoorbeeld via de North-western European Potato Growers (NEPG). In september is hier al overleg over geweest. In plaats van de Nederlandse onderhandelingen pleiten wij voor een Europese doorbraak die betere contractvoorwaarden biedt."

De eerste verwerkers hebben hun contractprijzen gepresenteerd. Is het nu niet te laat om te onderhandelen over de voorwaarden?
"Bij het doen van investeringen op je bedrijf kijk je ook niet naar 1 jaar. De teelt leeft van jaar tot jaar. Daar moet verandering in komen, en het liefst in heel Europa. De hele keten heeft belang bij continuïteit. We zijn niet tegen vastprijscontracten, mits het aanbod kostendekkend is bij een normale opbrengst. Het is een prima manier om een deel van je risico af te dekken. Bij het moderniseren van de contractvoorwaarden kan Aviko Potato een voortrekkersrol spelen, vanwege hun speciale positie. Als enige verwerker zijn zij in handen van de boeren."

Als aardappeltelers over vrij pootgoed kunnen beschikken, zonder de verplichting een teeltcontract te sluiten met de industrie, verbetert dit dan de uitgangspositie?
"VTA heeft in het verleden gezamenlijk pootgoed ingekocht. Dat was een prachtige mogelijkheid, maar liep uiteindelijk stuk. De teler moet leren vroeg te beslissen en niet tot december te wachten met zijn bestelling. Daar heeft het handelshuis behoefte aan, omdat zij met langere termijnen werken. Het kan anders, maar daar doen we nu gezamenlijk als telers niets mee. De NAV is momenteel bezig met een ledenpeiling. Hierin wordt ook gevraagd hoe leden kijken naar een aardappeltelersvereniging die dergelijke zaken op zich neemt."

Moet de conclusie, na jullie berekening, niet zijn dat telers pas echt geld verdienen als ze zelf het eindproduct produceren?
"Er zijn een aantal Nederlandse bedrijven die het lukt om succesvol frites of chips te produceren onder eigen label. Onze mening is: schoenmaker blijf bij je leest. De akkerbouwer moet telen en de industrie moet dit verwerken en vermarkten. Doen waar je goed in bent. McCain in Lelystad begon ook als telersgroep Polderfood. De historie leert ons dat het zeer moeilijk is om jezelf een positie te verwerven aan de afzetkant. Zelf verwerken en afzetten is geen grootschalige oplossing voor de aardappelteelt."