Franse verwerking bloeit te midden van fritesgekte

De wereldwijde honger naar diepvriesfrites – traditioneel een domein van Nederland, België en Noord-Amerika – is onverzadigbaar geworden. Tussen 2019 en 2023 steeg de consumptie van diepvriesfrites met meer dan 25%, volgens cijfers van de sector zelf. Deze explosieve groei heeft grote gevolgen gehad voor boeren, verwerkers en wereldwijde toeleveringsketens. Door de druk op de landbouwgronden in België en Nederland vanwege krappe teeltrotaties, zoekt de industrie nieuwe teeltgebieden. En hier komt het overvloedige, nog grotendeels onbenutte Franse landbouwland in beeld.

Grond en strategie
Boeren in het noorden van Frankrijk gaan letterlijk dieper de grond in. Velden die eerder waren toegewijd aan graan, bieten en koolzaad, staan nu vol met aardappelen. Deze transformatie wordt gedreven door economische overwegingen en de toenemende vraag vanuit de industrie. De marges zijn beter dan bij granen of bieten en de contracten zijn stabiel en op een relatief hoog prijsniveau. Doordat de vraag van verwerkers jaarlijks toeneemt, is het een strategisch gewas geworden waarin velen investeren met bewaarloodsen en mechanisatie.

Multinationals zoals Clarebout, McCain Foods, Agristo en Ecofrost hebben honderden miljoenen euro's geïnvesteerd in de regio door fabrieken te bouwen of uit te breiden. McCain, dat al meerdere fabrieken in Frankrijk heeft, kondigde vorig jaar een investering van €350 miljoen aan om de productiecapaciteit te vergroten op verschillende locaties. Clarebout opende in 2024 een ultramoderne fabriek in Duinkerke. Nieuwe uitbreidingen voor opslag en verwerking staan al op de agenda.

De aantrekkingskracht is duidelijk: nabijheid van grote Europese markten, toegang tot voldoende aardappelen, en een gunstig politiek klimaat. De hernieuwde focus van Frankrijk op voedselsoevereiniteit sinds de coronapandemie heeft de steun voor binnenlandse productie verder ver. Het klimaat – zowel letterlijk als figuurlijk – is vriendelijker voor boeren en verwerkers dan in andere EU-landen. Bovendien is er nog steeds voldoende landbouwgrond beschikbaar voor aardappelteelt, hoewel dit in sommige regio's begint te knellen.

Toekomstplannen
De lijst van verwerkers die hun productie willen uitbreiden of compleet nieuwe fabrieken willen bouwen in Noord-Frankrijk is lang. Je krijgt bijna het idee dat er geen enkele andere regio in Europa zo geschikt is voor het telen en verwerken van aardappelen:

• Agristo
  Deze Belgische firma heeft meerdere fabrieken in eigen land, maar kocht een voormalige bietenfabriek in Noord-Frankrijk. De investering bedraagt €350 miljoen en de productie moet in 2027 van start gaan.
• Clarebout
  Bouwde een nieuwe fabriek in Bourbourg (nabij Duinkerke) en is al bezig met uitbreidingen van zowel de verwerkings- als opslagcapaciteit om maximaal gebruik te maken van de havenfaciliteiten. De huidige capaciteit is 220.000 ton.
• Ecofrost 
  Nog een Belgische verwerker die een voormalige chipsfabriek in Peronne overnam, waar binnenkort frites geproduceerd wordt. De verwachte capaciteit is 200.000 ton.
• McCain
  Al jarenlang actief in Frankrijk. Heeft fors geïnvesteerd in zijn drie fabrieken om de productie te verhogen.

Als het om aardappelen gaat, bestaat er nauwelijks een grens tussen Frankrijk en zijn noordelijke buur. De meeste bedrijven opereren aan beide zijden van de grens. Aardappelen worden heen en weer vervoerd, afhankelijk van waar ze nodig zijn. Aviko bouwde in 2022 een fabriek in de Vlaamse stad Poperinge, die grotendeels wordt bevoorraad met in Frankrijk geteelde aardappelen. Onlangs werd bekendgemaakt dat het bedrijf werkt aan een vergunning voor toekomstige capaciteitsuitbreiding. Lutosa uit Waregem, ook in Vlaanderen, kondigde eind maart aan zijn fabriek te moderniseren. Niet alleen om milieuvriendelijker te produceren, maar ook om de capaciteit te vergroten.

Gouden toekomst?
Naast een toename in verwerkingscapaciteit groeit ook de aardappelproductie in Frankrijk. Nu de graanprijzen weer op een normaal niveau liggen en suikerbieten weinig aantrekkelijk zijn, richten boeren zich massaal op aardappelen als lucratief gewas. Vorig jaar bereikte de aardappelteelt een record van 178.000 hectare, een stijging van 16% ten opzichte van het jaar ervoor. Dit resulteerde in een oogst van 7,6 miljoen ton, 17% meer dan het vijfjarig gemiddelde. Als de huidige trends zich voortzetten, wordt van de velden in Noord-Frankrijk dit seizoen nog meer geoogst.

De verwerkers investeren met een langetermijnvisie. Op de korte termijn is de situatie echter anders. De prijzen staan onder druk, zowel voor boeren als voor verwerkers. Door een terugval in de vraag naar frites moeten verwerkers op zoek naar nieuwe afzetmarkten en strijden ze om klanten. De enorme productietoename keert zich nu tegen de sector, met een disbalans tussen productie en vraag als gevolg.

De Franse aardappelindustrie bevindt zich op het kruispunt van traditie en transformatie, waar een traditionele sector samenkomt met grote industriële ambitie. Als de eerste resultaten een voorbode zijn, dan kan het land van wijn en haute cuisine binnenkort wellicht een nieuw culinair icoon aan het repertoire toevoegen: krokant, goudgeel en diepgevroren.