Aviko ATC: 'Het is vijf voor twaalf op de termijnmarkt'

Hoe gebruikt de pool de termijnmarkt en welke impact heeft de huidige situatie op jullie verkoopstrategie?
AB: "Voor de pool geldt net zo goed dat we een barometer nodig hebben om de stemming van de markt te kunnen peilen. Anders kun je – bij wijze van spreken – net zo goed een natte vinger uit het raam steken. Dat geldt ook voor het ontbreken van de PotatoNL-notering. Het is onvoorstelbaar dat we die, half november, nog steeds niet hebben. Kijk, de huidige contractprijzen zijn kostendekkend en we hebben hoge poolprijzen kunnen realiseren in het recente verleden. Daarvoor zijn een goedwerkende termijnmarkt én een fysieke aardappelnotering cruciaal."

Zijn de tijden niet gewoon veranderd en is een aardappeltermijnmarkt niet meer van deze tijd?
HW: "Die opmerking horen we als ATC wel vaker. Mijn reactie is: Doe je nu niets, dan pluk je daar op termijn de wrange vruchten van. De bomen rijken niet tot in de hemel. We hebben goede jaren gehad, maar er komen ook gegarandeerd weer andere tijden. Juist dan heb je de termijnmarkt hard nodig. Je kunt wel alles contracteren maar, je weet in februari nog niet hoe een teeltseizoen gaat verlopen. We zien tenslotte de opbrengstfluctuaties steeds groter worden. Dat illustreert dit jaar maar weer eens. De grote risico's die we lopen als aardappel telers."

Wat betekent het gemis van een aardappelnotering voor Nederlandse telers?
HW: "Dat er nog altijd geen PotatoNL is dit seizoen is simpelweg een blamage. Als Nederlandse aardappelsector geef je zo het heft uit handen en dat vind ik zorgwekkend. Ik lees en hoor dat telers de hakken in het zand moeten zetten, maar daar ben ik het niet mee eens. Juist door toenadering te zoeken tot elkaar kom je eruit. Er is haast geboden. Wanneer de drie partijen (telers, handel en verwerking) het erover eens kunnen zijn dat een onafhankelijke derde partij wekelijks een prijs samenstelt, zonder daar zelf enig belang bij te hebben, ben je er volgens mij al. Bij eieren, varkens, zuivel en veel andere agrarische producten is dat gemeengoed. Waarom kan het voor aardappelen niet denk ik dan."

Je zegt, we geven het als sector uit handen. Wat bedoel je daar precies mee?
HW: "Je kunt wel stellen dat op dit moment de Belgapom-prijs in Europa leidend is. Ook in Nederland worden op die basis aardappelen afgerekend. Van oudsher loopt Nederland altijd voorop qua prijsvorming en marktwerking. Dat is terug te zien in een significant hogere prijs. Ook omdat we hier een andere kwaliteit noteerden. Het is een ongezonde ontwikkeling dat we van andere landen afhankelijk zijn voor onze marktvorming."

Wat is het belang van de verwerkers voor een termijnmarkt. Ze willen toch zo goedkoop mogelijk aardappelen inkopen?
AB: "Dat zou ik niet zo stellen. Natuurlijk kijkt een verwerker scherp naar zijn kostprijs, net als een teler dat doet. Maar je afnemer heeft er niets aan wanneer je als teler nauwelijks geld kunt verdienen. Investeren in een goede bewaring, logistiek, teelt en meer. Daar heeft de afnemer direct voordeel van. Dit levert ook grondstofzekerheid op de lange termijn. Het is een kapitaalintensieve sector en teelt. Daar moet een faire beloning tegenover staan. Ieder bedrijf is anders – zo zien we ook binnen de pool – maar telers hebben vandaag de dag behoefte aan het beheersbaar maken van risico's en een gezonde marge."
HW: "De afzetmarkt van aardappelproducten – hoofdzakelijk frites – is een wereldmarkt. Alle verwerkers hebben hun kostprijs de laatste jaren fors zien stijgen. Dat is weliswaar gecompenseerd door hogere verkoopprijzen maar, door de relatief lage prijs (ten opzichte van andere landen) behouden Europese verwerkers hun voorsprong. Die staat wel onder druk. Het is voor ons allen belangrijk dat dit zo blijft. Je kunt dit niet realiseren zonder termijnmarkt."

Naast het indekken op de termijnmarkt gebruiken verwerkers het instrument voor klikcontracten. Hoe gaat dat nu in zijn werk?
HW: "Het is geen geheim dat er aardappelen worden gekocht door verwerkers zonder dat ze daarbij daadwerkelijk de termijnmarkt gebruiken. Dat is wat mij betreft onwenselijk. Het voelt alsof je op de tribune naar het concert kijkt zonder een kaartje te kopen. Er wordt een vele malen groter volume aardappelen afgerekend op basis van de termijnmarktkoers dan dat zichtbaar is in het aantal verhandelde contracten. Dat moet anders om de markt eer aan te doen. Gelukkig is de termijnmarkt de laatste weken opgeklommen naar bijna 700 openstaande posities. Het is nu zaak om door te stoten naar minimaal 1000 stuks."

Jullie zijn bezorgd maar wat kunnen jullie als ATC doen om het verschil te maken?
AB: "Vanuit de ATC is het gebrek aan (termijn)marktwerking al veel langer een punt van zorg. Daarvoor hebben we regelmatig het gesprek met de Aviko-directie opgezocht. Zij begrijpen de urgentie en zien de problematiek. We hopen dat, door dit nu breder onder de aandacht te brengen, het aanleiding geeft om het te bespreken. Het liefst ook binnen Vavi-verband (brancheorganisatie van verwerkers red.). In wezen is de recent verschenen column een noodkreet. Verdwijnt in het ergste geval de termijnmarkt, dan willen wij er alles aan hebben gedaan om dat te voorkomen. Voor wat betreft de beursnotering is ons credo: Ga met elkaar in gesprek, blijf in gesprek en kom samen tot een oplossing. Alleen zo boek je resultaat."
HW: "Als Nederland nog een rol wil spelen in de cash setlement op de termijnmarkt is haast geboden."