Aardappelwereld begeeft zich op onbekend terrein

De ingrediënten voor een topoogst waren aan de start van dit seizoen aanwezig met een flink uitdijend areaal in de EU-4. Niemand heeft het meer over het vermeende pootgoedtekort, al zijn de gevolgen daarvan in het veld zeker merkbaar. Vooral in de diversiteit aan rassen. De kwaliteit van het pootgoed is een groter issue geweest, dat ook zeker opbrengst kost. Denk ook aan gesneden pootgoed dat veel water voor de kiezen kreeg en ging rotten. Bij de ziektebestrijding was het deze zomer alle zeilen bijzetten.

Lokale wateroverlast
Ondanks alle mogelijkheden die er anno 2024 zijn: satellieten, sensoren, precisielandbouw etc. is het nog altijd nauwelijks mogelijk om accurate cijfers op tijd beschikbaar te hebben aangaande het areaal en de opbrengst. Inmiddels is wel duidelijk hoe het areaal in de West-Europese landen beweegt, al is ook dat nog niet overal definitief. Daarbij zijn er mogelijk percelen aardappelen opgegeven die uiteindelijk nooit de grond in zijn gegaan. De grensregio (grofweg het gebied van Breda tot Roermond en onderlangs van Hasselt tot en met Antwerpen) heeft extreem veel neerslag gekend. Bijna iedere dag – sinds oktober 2023 – heeft het er geregend, zo voelt het althans voor telers. Dat laat diepe sporen na in de gewassen en opbrengsten.

Om te beginnen in het consumptieareaal in de EU-4. Recent hebben de landbouwministeries van Duitsland en Frankrijk hun cijfers omhoog bijgesteld. Die in Nederland stammen uit juli en ook de Belgische cijfers (Vlaanderen en Wallonië gecombineerd, minus wat pootgoed) zijn al wat ouder. Tel je alle cijfers bij elkaar op dan kom je op een monsterstijging van 576.550 hectare. Dat is nog behoorlijk meer dan de 560.000 hectare waar NEPG in september over berichtte. De toename van consumptieaardappelen bedraagt maar liefst 57.680 hectare (+11%) ten opzichte van vorig jaar. NEPG ging vorig jaar uit van 519.583 hectare, wat 7% meer areaal brengt volgens hun cijfers, die stammen uit september.

Spreiding in kilo's
Duitsland en Frankrijk hebben als enige landen officiële opbrengstcijfers gepubliceerd deze herfst. Die van Nederland volgen eind oktober. Voor België blijft het nattevingerwerk, of een educated guess, zoals de Engelsen zeggen. In de eerste twee landen wordt duidelijk dat de oogst behoorlijk bovengemiddeld is. Er kon, zeker in Duitsland, over het algemeen tijdig worden gepoot. In het zuiden is sprake van waterschade, maar elders viel het mee. Een groter areaal en redelijk seizoen zorgen voor behoorlijk meer kilo's. In Nederland geldt dat voor het midden en noorden ook wel. Zoals gezegd is het hele zuiden, of je nu in Zeeland of Zuid-Limburg teelt, een ander verhaal. Daar is het gewoonweg mager. De Gewastour-proefrooicijfers voor Innovator bevestigen dit verhaal. De kilo's gaan van 78 ton in Friesland tot 30 ton in Zeeland.

Half september kwamen de proefrooicijfers van telersorganisatie VTA op 46,5 ton per hectare netto. Reken je dat door op een areaal van 78.000 hectare, dan betekent dat een consumptieopbrengst van 3,62 miljoen ton. Dit is vrijwel gelijk aan 2022, maar 15,5% meer dan vorig jaar werd gerooid (490.000 ton extra). Het is 2,66% meer dan het vijfjarig gemiddelde.

In België zijn eveneens geen officiële cijfers bekend. De onafhankelijke organisaties als Viaverda en Fiwap/Carah hebben wel proefrooicijfers. Die komen op gemiddeld 45 ton per hectare (voor het ras Fontane). Voor de andere rassen moeten nog cijfers bekend worden gemaakt. Reken je dat door, dan kom je uit op 4,61 miljoen ton aardappelen. Dat is 1,5% meer dan vorig jaar werd gerooid (+68.000 ton).

1,89 miljoen ton extra aardappelen
Vooral door de hogere opbrengsten in Duitsland (+9,2%) en Frankrijk (+12%) komt zo de totale consumptieoogst in de EU-4 uit op 24,56 miljoen ton. Dat is de grootste opbrengst ooit en 8,4% meer dan vorig jaar werd gerooid. Het gaat om bijna 1,9 miljoen ton aardappelen extra. Ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde ligt de opbrengst 9,7% hoger.

Hoe zit het tot slot in de andere belangrijke aardappellanden? In Polen is het areaal eveneens gestegen, al wordt over de juistheid van de cijfers gesteggeld. Officiële cijfers spreken over 193.000 hectare, terwijl de aardappelsector uitgaat van 213.000 hectare. Daardoor ontstaat ook een opbrengstspreiding van 5,8 miljoen ton tot 6,4 miljoen ton. De waarheid ligt waarschijnlijk meer bij dat laatste cijfer. Eerder dit najaar werd nog van 6,8 miljoen ton uitgegaan.

Van het Verenigd Koninkrijk zijn helemaal geen cijfers bekend. Insiders gaan uit van 100.000 hectare, wat iets meer is dan vorig jaar. Reken je met het vijfjarig gemiddelde, dan komt de oogstomvang uit op 4,5 miljoen ton. Dit zou de kleinste oogst in bijna vijftig jaar betekenen.

Onbekend terrein
Toen in 2017 23,5 miljoen ton aardappelen werd gerooid in de EU-4 leverde dat een negatieve markt op met zeer lage prijzen. De aardappelwereld is in zeven jaar tijd flink veranderd. Er is verwerkingscapaciteit bijgebouwd en de vraag naar aardappelproducten groeit wereldwijd nog altijd. Waar de huidige limiet ligt voor Europese verwerkers blijft gissen. Misschien is dat 24,5 miljoen ton, of 25 miljoen ton of meer. Voor directe levering blijft de markt standvastig op het prijsniveau van €12,50 staan. Het zijn met name de termijnmarktkoers en fysieke biedingen, voor levering april rond het €30-niveau, die aangeven dat het vertrouwen er wel is. Ook bij afnemers. Zij hebben geen belang bij een markt en sector die het negatief inzien en volgend voorjaar minder uit gaan planten.

Om oogst 2024 nu al in de boeken te stoppen is nog veel te vroeg. Met name in België resteert een behoorlijk areaal, al geldt dat deels ook voor Frankrijk en het zuiden en noordoosten van Nederland. Een rondvraag door nieuwssite Vilt leert dat eind vorige week in België ongeveer de helft was geoogst. Aviko raamt dat percentage bij hun telers op 60% en in Frankrijk en Duitsland op bijna driekwart. In Nederland was ruim 80% van de oogst voor het weekend afgerond, zo meldt de verwerker. Behoorlijke neerslag in delen van België bemoeilijkt het rooien, wat ook gevolgen heeft voor Brabantse en Limburgse telers in Nederland. Een klein voordeel is dat de temperaturen relatief hoog zijn en blijven. Na een wisselvallige week keert rustig herfstweer terug waarmee aardappeltelers nieuwe kansen krijgen om het laatste hoofdstuk van oogst binnen te brengen.