Partijen moeten eerst om tafel voor PotatoNL noteert

Maandag 8 juli, inmiddels drie weken geleden, zette PotatoNL zijn laatste aardappelprijzen op de borden gezet. Het duurt nog zeker twee weken voor hier verandering in komt en de eerste prijs voor oogstjaar 2024 wordt samengesteld. Pas dan gaan de betrokken partijen weer om tafel, nadat de vakantieperiode beëindigd is.

Zomerstop
Het is niet ongewoon te noemen dat er een zomerstop is in de noteringen, ondanks dat PotatoNL wel de ambitie heeft om jaarrond te noteren. Niet ieder seizoen is dat het geval. Vorig jaar zaten er drie weken tussen. In 2019, na het bijzondere oogstjaar 2018, duurde het zelfs 13 weken voor een nieuwe notering op de borden kwam. Ook op de DCA PAT-Index is sinds 8 juli geen inbreng van de industrie meer te zien. Toch is er meer aan de hand dan simpelweg een lauwe marktperiode.

Wat er exact allemaal speelt achter de politiek-correcte opmerking 'geen overeenstemming', blijft een beetje gissen. Al langer schuurt het tussen de teelt, handel en verwerking die samen de noteringen maken. 'Zonder wrijving geen glans', zo klinkt het spreekwoord, maar het lijkt hier eerder om zand in de motor te gaan. Eind oktober bleef het ook al eens een week stil omdat de partijen geen overeenstemming bereikten. Tijdens de Themadag Aardappelen, begin dit jaar in Dronten gehouden, stond PotatoNL-stuurgroeplid Mark Brantjes stil bij de situatie rond PotatoNL en het gebrek aan vrije transacties.

Heet hangijzer
Eén van de hete hangijzers – als je het zo mag noemen – is het meenemen van zgn. 'meeleverkilo's' in de noteringen. Dit zijn de niet contractueel vastgelegde aardappelen die verwerkers bij hun telers ophalen en die meestal op dagprijs worden afgerekend. Voor die dagprijs wordt dan weer naar de PotatoNL-gerefereerd, waarmee je een situatie creëert dat de slager zijn eigen vlees keurt. Immers: In een hypothetische situatie kan dit instrument worden gebruikt om de markt te sturen om de prijzen te verlagen.

Door een gebrek aan écht vrije transacties zijn deze meeleverkilo's wel gebruikt om een notering tot stand te laten komen. Toch blijft het een doorn in het oog, ook van de verwerkende industrie. Die vreest op haar beurt dat dit mededingingstechnisch vragen op gaat roepen. Die vrees is reëel, aangezien de Belgapom-notering bij de zuiderburen drie jaar lang onder het vergrootglas van de mededingingsautoriteit lag. Uiteindelijk kon deze notering met relatief eenvoudige aanpassingen aan de eisen voldoen.

'Partijen staan achter PotatoNL'
Over welke vraagstukken er allemaal op tafel liggen spreekt ook PotatoNL-voorzitter André Hoogendijk zich niet uit. Wel laat hij desgevraagd weten dat alle partijen nog steeds achter de notering staan en voornemens zijn om straks 'gewoon' weer te noteren. "Het is gebruikelijk dat we, voorafgaand aan het nieuwe seizoen, de manier van noteren tegen het licht houden. Dat proberen we voor de vakanties te doen. Dit jaar is dat niet gelukt omdat er meer vraagstukken op tafel liggen."

Het is vervelend dat de aardappelmarkt aan de start van het nieuwe seizoen geen duiding heeft. Ogenschijnlijk heerst serene rust, maar de verwerkers stampen gewoon door. Van stilstand is zeker geen sprake. Voor bijvoorbeeld de Cash Settlement heeft het uitblijven van de PotatoNL-notering nu geen effect. Dat gaat pas in november spelen. Dit ligt misschien anders voor aardappeltelers die nu vroege aardappelen op dagprijs moeten afrekenen. Hoe toets je nu of de geboden prijs van jouw verwerker marktconform is? Terugvallen op de aardappeltermijnmarkt is er immers ook niet bij. Voor de aardappelsector is het daarom zaak zo snel mogelijk tot een compromis te komen.