Het succesverhaal van de aardappelklikcontracten

In basis zet de teler zijn eigen pool op met als doel en als de mogelijkheid er zou zijn het vastprijscontract te verslaan. Nu is het vastprijscontract de afgelopen jaren fors naar boven bij geschroefd, maar dat geldt ook voor het termijnmarktniveau. Zo heeft het termijnmarktniveau in de maanden juni (start nieuwe klikseizoen) en juli 2024 tussen €35 en €40 gestaan, waardoor er al flink wat volume is vastgezet boven de gemiddelde contractprijs. Wat de rest van het seizoen gaat brengen is nog de vraag, maar alles wat "geklikt" boven het €35 niveau is reeds meegenomen voor de uitkomst van de gemiddelde uitbetalingsprijs.

Nadat Aviko als eerste partij het klikcontract bij zijn telers aanbood, zorgde het succes daarvan voor een spin off, waardoor later ook andere afnemers waaronder bijv. Nedato en Farm Frites tot op de dag van vandaag klikcontracten gingen aanbieden. Uit de beschikbare data blijkt dat het gemiddeld klikprijsniveau in "normale" seizoenen qua prijsverloop en dure jaren hoger uitkwam dan het gemiddelde contractprijsniveau. In de prijstechnisch slechte jaren (3 keer in de afgelopen 10 jaar) werd er slechter gescoord (logisch) dan het vastprijscontract.

Een van de afnemers (McCain) bedacht weer een afgeleide van het klikcontract, het Persoonlijke Pool Systeem (PPS) genaamd. Telers werden in staat gesteld het ingebrachte volume verdeeld over 5 blokken door het seizoen te klikken. Dus in het geval van bijv. 500 ton werd er telkens 100 ton geklikt. Deed de teler in een betreffende periode dat om wat voor reden niet (klikken) dan werd deze 100 ton vastgezet op de gemiddelde slotnotering in de week voor afloop van de periode. Momenteel wordt deze contractvorm niet meer aangeboden door genoemde verwerker, ondanks dat het rendement prima uitpakte voor de telers, zelfs beter in een aantal seizoenen dan het klikcontract. Het uitschakelen van eigen inzicht van de teler met het doel de markt te "verslaan" heeft dus in veel gevallen gewerkt!

Het klikcontract is onlosmakelijk verbonden met de aardappeltermijnmarkt. Het prijsverloop van de termijnmarkt bepaald op welk niveau er geklikt (vastgezet) kan worden. In die zin hangt de toekomst van het klikcontract samen met dat van de aardappeltermijnmarkt. En juist de toekomst van de termijnmarkt is ongewis. Door de sterk veranderde structuur de laatste 15 jaar van de aardappelmarkt, waarbij de tussenhandel is geminimaliseerd en verwerkers direct zaken doen met de in veel gevallen flink gegroeide telers is de handel nog maar minimaal. Het duiden van de markt door de verschillende noteringen in Europa (denk aan bijv. PotatoNL en Belgapom) wordt er daardoor ook niet eenvoudiger op. Er wordt immers geen echte handel meer gedaan als het fritesaardappelen betreft.

Een ander goed voorbeeld is de PAT lijst die te vinden is op Boerenbusiness. Met betrekking tot de PAT lijst zijn de op Nederlandse bodem gevestigde verwerkers een verplichting aan gegaan, onder toezicht van de BO (Branche Organisatie) Akkerbouw, om alle transacties te melden die buiten het vastprijscontract vallen. De gemelde transacties betreffen dus de basis van de vrije marktprijs. Vanaf januari 2024 tot op heden (eind juli) is dat slechts 45.000 ton geweest, ruim een schamele 2% van wat er in die periode is verwerkt in Nederland! De conclusie is dat er nauwelijks tot geen vrije handel meer plaatsvindt als het om fritesaardappelen gaat en dat het voor de sector een flinke uitdaging is om zoals eerder gezegd tot een enigszins acceptabele en onderbouwde prijsnotering te komen.

De ontwikkelingen de laatste jaren in de markt hebben het er voor de aardappeltermijnmarkt niet beter op gemaakt. Daarbij komt natuurlijk ook bij dat de partij (Saxo Bank) die de financiële afhandeling van de contracten faciliteerde zijn dienstverlening heeft gestaakt. De huidige nog overgebleven handel wordt vandaag de dag gefaciliteerd door ADM Investor Service B.V. Meer professioneel ingestelde partijen van grotere telers tot verwerkers kunnen via deze weg prima handelen. Dat geldt echter niet voor de vaak wat kleinere speculatief ingestelde klanten. Juist deze laatste groep was sinds jaar en dag sterk vertegenwoordigd op de aardappeltermijnmarkt.

Na het afhaken van Saxo Bank vorig seizoen en als gevolg daarvan een uiterst moeizaam termijnmarktseizoen is ook dit seizoen (2024/2025) een moeizaam verhaal. Met nog geen 300 openstaande contracten en met de maand augustus in beeld komt de markt nog altijd niet op gang. Het mogelijke resultaat kan met het wegblijven van de benodigde handelsomzet zorgen dat de aardappeltermijnmarkt komt te verdwijnen. Daarmee zal ook het klikcontract ter ziele gaan. Daarnaast zullen de diverse nog actieve aardappelpools met daarin fritesaardappelen een andere strategie moeten gaan voeren (als ze dat al niet deden overigens), waarbij de basis vaak op lucht is gebaseerd.