Termijnmarktseizoen oogst 2023 geflopt

Het seizoen 2023/24 met betrekking tot de aardappeltermijnmarkt voor het april 2024-contract is achter de rug. De nog bijna 700 openstaande contracten worden afgewikkeld op de cash settlementprijs van donderdag 25 april 2024, die door de beursorganisatie EEX is vastgesteld op €36,50. Dat is €0,20 lager dan een week eerder. De komende weken kan nog wel worden gehandeld in het juni 2024-contract, maar gelet op de handelsactiviteit (niet) gaat deze notering 6 juni (afwikkeling) de boeken in als een markt waarop is niet gehandeld.

Graadmeter
De afwikkeling van de nog openstaande contracten dit seizoen voor de aprilnotering mag dan wel de hoogste zijn sinds dat er wordt gewerkt met een cash settlement, maar het termijnmarktjaar van oogst 2023 kan worden gezien als een grote flop. Het aantal openstaande contracten is nooit groter geweest dan 750, waardoor ook het aantal verhandelde contracten zeer beperkt is geweest. Er was echter alle aanleiding om te handelen aangezien het seizoen alle hoeken van de markt heeft gezien. Er was weliswaar een kleine uitbreiding van het areaal in de EU-4, maar de groeiomstandigheden waren na een moeizame start prima.

De termijnmarkt van het april 2023-contract zakte van boven het €30-niveau terug naar zelfs onder €20. Na een meer dan moeizame oogstperiode, met alle gevolgen van dien voor de uiteindelijke opbrengst, steeg de aardappelmarkt en dus ook de termijnmarkt in rap tempo weer naar €30. Uiteindelijk steeg de markt met in het achterhoofd het voorgaande seizoen door naar €35 en op dat niveau stokte de prijsstijging. Door een mix van marktprijzen voor de verschillende rassen (€35 voor Fontane tot €40 voor Innovator) kwam de definitieve cash settlement uit op €36,50.

Dat het termijnmarktseizoen is geflopt is vrijwel geheel te wijten aan de partij (Saxo Bank) die jarenlang voor de financiële afwikkeling zorgde, maar aan het begin van het seizoen (31 maart 2023) aangaf de dienstverlening per 1 juli 2023 te beëindigen. De timing van dit besluit bracht de deelnemende partijen in grote problemen. Dat er veranderingen aanstaande waren, was al wat langer duidelijk aangezien het toenmalige DCA Finance B.V. inmiddels met ADM Investor Services Internationaal Ltd. een overeenkomst was aangegaan om de aardappeltermijncontracten te faciliteren. De verwachting was echter dat Saxo Bank het seizoen correct ging afronden (lees: termijnmarktnoteringen van oogst 2023) en niet - zoals nu is gebeurd - in de belangrijkste tijd van het jaar in de positieopbouw (zomerperiode) de activiteiten te beëindigen. Het was eenvoudig niet meer mogelijk voor de deelnemende partijen om serieuze posities op te bouwen. Kortom, zoals gezegd, een geflopt aardappeltermijnmarktseizoen.

Toegang teler problematisch
De vraag is dan: hoe gaat een en ander zich verder ontwikkelen wat de aardappeltermijnmarkt betreft. Feit is dat de structuur zoals in het verleden met verspreid over Europa een aantal makelaarskantoren die via onder andere Saxo Bank de contracten van de klanten lieten afwikkelen, voorbij is. Zo is termijnmarktmakelaar DCA Finance B.V. overgenomen door ADM Investor Services Internationaal Ltd en opereert vanaf eind december vorig jaar onder de naam ADM Investor Services B.V. Het onderdeel aardappeltermijnmarkt is nog maar een klein deel van de bedrijfsactiviteiten, maar het wordt zeker aangeboden. Naast ADM Investor Services faciliteert verder ook Rabobank voor zijn professionele klanten de aardappeltermijnmarkt. Dat geldt ook voor een aantal andere in Europa opererende professionele partijen. Zover bekend kan de aardappelteler die gebruik wil maken van de aardappeltermijnmarkt alleen terecht bij ADM Investor Services.

De aardappeltermijnmarkt anno 2024/25 staat onder een ander gesternte dan voorgaande jaren. Het zijn vooral de fors hogere contractprijzenprijzen die zorgen voor een andere risicoperceptie bij de telers, waardoor de indekbehoefte is afgenomen. Veel van de aardappelstromen liggen vast, waarbij het prijsverloop gedurende het seizoen van minder belang is geworden, waarbij het de vraag is welke rol de aardappeltermijnmarkt daarin nog kan spelen. Door drie aansluitende jaren met hoge aardappelprijzen, lijken telers te zijn vergeten dat er ook een markt kan ontstaan die zwaar onder kostprijs kan zakken. In het afgelopen seizoen hebben we daar kort nog even zo'n momentje van gezien toen af land de logistieke lijnen volliepen en de markt naar €10 zakte, zonder vraag.

In en na 2004 nam de behoefte van de termijnmarkt en de mogelijkheid om in te dekken sterk toe. Aanhoudende slechte prijzen zorgden voor dalende contractprijzen waardoor telers op zoek gingen naar alternatieve verkoopmogelijkheden. Iets wat nu wordt vergeten, maar een aantal jaren met overschotten door goede opbrengsten of vraaguitval naar frites kan de stemming zo laten keren. Aan de andere kant groeien de bomen niet tot in de hemel en kan de trend in de markt van het eindproduct en daarmee de fritesaardappelen ook weer anders worden waarbij juist de termijnmarkt een waardevol instrument kan zijn. De tijd zal het verder leren. Wellicht kan de aardappelmarkt in Europa het doen zonder termijnmarkt, maar mocht deze verdwijnen dan wordt deze nooit meer opgestart.