Fritesmarkt VS tapt uit een heel ander vaatje

De VS exporteerde in december 250.000 ton aardappelproducten. Dat is een daling van bijna 10% met een jaar eerder. In tonnen uitgedrukt verliet 27.000 ton minder de Amerikaanse grenzen. Daarmee is de verlaging wel kleiner dan in november, toen 13% minder aardappelproducten werden geëxporteerd. Vooral bevroren aardappelproducten – en dan met name frites – zijn minder in trek. De export daarvan nam met 18% af in december. Alle andere segmenten bleven juist stabiel.

Fritesvolume kleinste in 4 jaar tijd
Het volume van 57.800 ton diepgevroren frites dat in december werd uitgevoerd is de kleinste in vier jaar tijd en een vijfde minder dan gemiddeld is in de laatste maand van het jaar. Vijftien van de twintig grootste klanten kochten minder frites. Alleen Japan, de grootste klant van de VS, nam significant meer volume af. Dat vijzelde het resultaat wat op. De nummer 2 (Mexico) nam bijna een kwart minder product af.

Dat de aardappelexport geen volumes nodig heeft om toch een record te schrijven laat het financieel resultaat zien. Over alle aardappelsegmenten werd een exportwaarde van €72,6 miljoen gehaald. Niet eerder lag die waarde in december zo hoog. Kalenderjaar 2023 komt uit op een recordomzet van omgerekend €696 miljoen. Maar liefst €296 miljoen meer dan het vorige recordresultaat van 2022. Frites en andere bevroren aardappelproducten zijn het belangrijkste in deze cijfers, omdat hun waarde nog altijd fors bovengemiddeld is.

Tóch meer import
Het is opvallend te noemen dat de VS een recordhoeveelheid frites en andere bevroren aardappelproducten blijft importeren. In december was dat ruim 111.000 ton. 2,2% meer dan een jaar eerder. Het grootste volume is afkomstig uit Canada, dat zelf een prima aardappeloogst kent dit seizoen en dus wel wat te verkopen heeft. Desondanks bleef het importvolume vanuit de noorderbuur gelijk. Vooral Europese landen exporteerde meer frites naar de VS in december. Het gaat om 7% meer frites, wat neerkomt op een totaalvolume van 57.500 ton.

De cijfers over december sluiten een mager vierde kwartaal af voor Amerikaanse exporteurs. In oktober groeide de markt nog ietsje, maar dat was in de laatste twee maanden van het jaar voorbij. De export nam in Q4 met 14% af, wat neerkomt op bijna 38.000 ton minder eindproduct. Enerzijds is deze fikse daling bijzonder te noemen. Aan de beschikbaarheid van aardappelen ligt het zeker niet – die zijn er in overvloede – en dat was de voorgaande twee jaar wel anders.

Gissen naar oorzaken
Het is een beetje gissen naar de exacte oorzaak voor deze toch wel forse terugval. Insiders gooien het erop dat sommige Noord-Amerikaanse verwerkers hun focus verleggen naar het produceren van producten met hoge marge en niet meegaan in het spelletje om bulk op de wereldmarkt af te zetten tegen de laagste prijs. Feit is dat de Amerikanen moeilijk kunnen concurreren tegen het Europese geweld op de fritesmarkt. Cijfers over december zijn nog niet bekend, maar de EU-landen wisten wel tijdens Q4 van vorig jaar meer frites te verkopen. Marktkansen waren er wel degelijk.

Ook bij aardappeltelers in de VS klinkt een ander geluid. Ondanks de gestegen verwerkingscapaciteit hebben fabrieken geen behoefte aan nog meer aardappelen. Ze hebben moeite de topoogst van 2023 weg te werken. Dat klinkt als een droomscenario voor de Europese verwerkers. De contractonderhandelingen in de VS en Canada lopen grotendeels nog, maar duidelijk is wel dat ingezet wordt op krimp van het areaal. Vooral in het teeltgebied Columbia Basin wordt flink gestreept in de acres. Naar verluidt daalt het areaal met wel 15% of meer dit jaar. Individuele telers zien hun areaal soms halveren en moeten het pootgoed terug leveren aan de fabriek, om ze niet in de verleiding te brengen om voor de vrije markt te telen.

Structureel of tijdelijk probleem
De hamvraag is of de teruglopende Amerikaanse fritesexport een tijdelijk of een structureel fenomeen is. Een onderdirecteur van McCain Noord- Amerika opperde vorige maand nog dat de fritesbubbel vroeg of laat gaat barsten. Zijn de exportcijfers over Q4 daar een voorbode van? De export vanuit de EU loopt misschien minder vlot dan de laatste 24 maanden, maar het prijspeil weten verwerkers nog wel in de benen te houden. Zelfs al stagneert de fritesafzet, dan nog halen ze flink meer op de wal als het om omzet en nettoresultaat draait. Hun grootste probleem is vooral de grondstofvoorziening. Precies het tegenovergestelde van de huidige Amerikaanse situatie.