Zo verloopt de oogst in 9 Europese landen

De grootste pijn zit bij de EU-4 landen. Naar schatting moet nog een kleine 20% van het areaal consumptieaardappelen gerooid worden, wat neerkomt op ruim 4 miljoen ton aardappelen, zoals we al eerder beschreven. Vooral in de kustgebieden blijft het aanhoudend regenen, waardoor daar de grootste schade en achterstand zichtbaar is in Noord-Frankrijk, West-Vlaanderen en ook in Nederland.

Wie de meest recente oogstcijfers van Aviko Potato (tot en met 10 november) naast die van de week ervoor legt, ziet dat er nog altijd wordt geoogst maar dat de voortgang tergend langzaam is. Daarmee begint de oogst van 2023 steeds verder achter te lopen. In sommige landen wordt hij beschreven als de moeilijkste in de recente historie. De huidige situatie laat zich misschien wel het beste vergelijken met de herfst van 1974.

Nederland: grootste klappen in kustgebieden
Zoals gebruikelijk valt in de Nederlandse kustregio's meer neerslag dan in het binnenland. De eerste twaalf dagen van november hebben inmiddels de grens van 100 millimeter ruim gepasseerd. Vooral in Noord- en Zuid-Holland is het extreem nat. In het zuidwesten moet nog zeker een kwart of meer van de aardappelen gerooid worden. In het oosten en zuidoosten is het droger, maar toch is ook daar het rooiwerk niet klaar. Uitzondering is dat hier vaak wel gerooid kan worden (zolang het droog is) maar dat gaat zeer moeizaam vanwege de slechte draagkracht. Bovendien is de aardappelkwaliteit twijfelachtig gezien de rooiomstandigheden. Dat zorgt voor een dwingend aanbod bij verwerkers van partijen die niet te bewaren zijn.

Op plekken waar het zeer veel heeft geregend is waterschade in de aardappelen zichtbaar. De onderkant van de ruggen komen in het water te staan. Op lage plekken en kopakkers is dat een issue. Blijft het aanhoudend regenen, dan moet steeds meer oppervlakte worden afgeschreven.

België: Vlaamse telers kunnen niets meer
Terwijl aardappeltelers in delen van Wallonië nog wel kunnen rooien, is daar in West-Vlaanderen geen sprake van. Terwijl juist hier nog behoorlijk wat aardappelen in de grond zitten. Onze zuiderburen stevende af op een recordoogst, maar zeker een derde daarvan komt zeer moeizaam uit de grond. In de Belgische kuststreken – en dan met name de Westhoek – heeft het extreem veel geregend. Bovendien wordt water vanuit het nóg nattere Noord-Frankrijk aangevoerd, wat in de Westhoek tot overstromingen heeft geleidt.

Vlaamse akkerbouwers hebben nog een probleem. Net als in sommige delen van Nederland zijn ze verplicht een vanggewas te zaaien. Dat kan een groenbemester zijn, maar ook tarwe, gerst of wintervlas. De deadline daarvoor stond op 1 november, maar deze is inmiddels opgeschoven tot het einde van de maand. Of dat een haalbare zaak is, blijft afwachten.

Frankrijk: overstromingen in belangrijk teeltgebied
Noord-Frankrijk, en dan met name de regio Pas-de-Calais, heeft het momenteel het zwaarst in Europa. Aanhoudende neerslag heeft daar voor grote overstromingen gezorgd. Juist die streek is een belangrijk aardappelteeltgebied. Waar collega's in het veel drogere midden en oosten van Frankrijk, zoals in de Champagnestreek, de oogst netjes achter de planken hebben is dat aan de kust niet het geval.

Aviko raamt de aardappeloogst in het land op 90% gedaan. Op de plekken waar tot 100 millimeter water is gevallen kunnen percelen worden afgeschreven. Het is maar de vraag hoeveel en of er nog gerooid kan worden, zelfs al wordt het volgend voorjaar. In het gebied wordt zo'n 58.000 hectare aardappelen verbouwd, waarvan het grootste deel consumptieaardappelen. Naar schatting zit 10% hiervan nog in de grond. Dat komt neer op 230.000 ton aardappelen.

Duitsland: rooiwerkzaamheden vergevorderd
Van de grote Europese aardappellanden is de oogst in Duitsland het verst gevorderd, ondanks dat ook hier telers kampen met overmatige neerslag die het rooien bemoeilijken. Vooral in Nedersaksen is het lastig om de oogst af te ronden. Vanwege de late pootdatum zijn aardappelen lang in de grond blijven zitten. Ook hier is in oktober en begin november veel water gevallen.

In Beieren is eveneens laat gepoot. Vervolgens werd het zeer droog. Dat resulteert in opbrengsten die 10% onder het tienjarig gemiddelde liggen. Ook het areaal is gekrompen. In het zuiden van Duitsland valt eveneens de nodige neerslag en is het bovengemiddeld warm.

Verenigd Koninkrijk: Schotse aardappeltelers hebben het zwaar
Dat aardappeltelers in het Verenigd Koninkrijk bijzonder weinig aardappelen gingen rooien stond aan de start van dit rooiseizoen al vast. Het areaal is opnieuw behoorlijk gekrompen en de hectare-opbrengsten liggen lager na een moeilijk groeiseizoen. Het betekent dat er naar schatting 700.000 ton minder aardappelen beschikbaar zijn. In heel het land, maar met name in het midden van Engeland en in Schotland, zitten nog aardappelen in de grond. Zo'n 15% moet nog gerooid worden. In Schotland kunnen veel percelen na overstromingen worden afgeschreven, waaronder ook veel pootgoed.

Ierland: slechtste oogst in recente historie
"De slechtste ooit in de recente historie", zo beschrijven Ierse aardappeltelers oogstjaar 2023. Op het eiland zijn ze wel gewend aan wat regen, maar zoveel neerslag is ook voor hun te gek. In het land worden 7.400 hectare consumptieaardappelen verbouwd, waarvan een belangrijk deel nog in de grond zit en waar telers niet bij kunnen. Het is extra zuur omdat de teeltkosten dit jaar extra hoog liggen. Niet alleen vanwege hogere inputkosten maar ook door de hoge ziektedruk deze zomer. Aardappeltelers hebben veel frequenter gespoten tegen phytophthora en zien nu de kans aan zich voorbijgaan om dat geld terug te verdienen. Bedrijven nemen soms de gok om percelen te laten zitten tot het voorjaar, in de hoop dat vorst de aardappelen niet vernietigd.

Polen: normale oogst, lage opbrengst
In Centraal-Europa is het deze herfst droger geweest dan meer naar het westen, waardoor de oogst er minder problemen kende. Toch zijn de aardappelgewassen wel getekend door een moeilijk jaar. Het recept daarvan is bekend. Laat poten, koud weer en een droge, warme zomer. Officiële cijfers komen op 5,5 miljoen ton aardappelen (inclusief hobbyteelt). Dat is 9% minder dan vorig jaar. Beregende percelen hebben het duidelijk beter gedaan.

Spanje: opnieuw minder dan 2 miljoen ton aardappelen
Volgens overheidscijfers is de aardappeloogst 2% groter dan vorig jaar in Spanje. Het volume van 1,97 miljoen ton is toch klein te noemen. Het is voor de tweede keer (na 2022) dat minder dan 2 miljoen ton wordt gerooid. Historisch weinig. Hectare-opbrengsten van de late consumptieaardappelen liggen iets hoger dan gemiddeld.

Ook Spanje kende een natte oktober, maar een groot probleem was dat niet. Het zorgde ervoor dat waterbuffers voor irrigatie aangevuld konden worden, al is de situatie nog lang niet overal voldoende te noemen.

Zwitserland: fors meer import benodigd
Net als in buurland Oostenrijk is ook de aardappeloogst in Zwitserland dit jaar bijzonder klein uitgepakt. Dat meldt brancheorganisatie Swisspatat, bevestigd door officiële statistiekcijfers. De redenen daarvoor zijn gelijk aan andere Europese landen. Met ruim 10.000 hectare is het areaal stabiel, maar de hectare-opbrengsten liggen dit jaar 15% lager. Dat resulteert ook in 15% minder aardappelen. Daardoor is naar schatting 100.000 ton extra benodigd – deels om de chips- en fritesindustrie te laten draaien – die afkomstig moet zijn van importaardappelen.