Het wordt spannend voor 4 miljoen ton aardappelen

Een perfecte nazomer met voldoende neerslag en zon heeft in veel landen voor topopbrengsten gezorgd. In Nederland merken we daar minder van, maar met name België en Frankrijk schrijven dit jaar hoge opbrengstcijfers. Dat was althans de verwachting toen de oogst begin september nog van start moest gaan.

Tot 20% te rooien
Hoeveel aardappelen in Noordwest-Europa nog in de grond zitten, is onmogelijk exact te zeggen. Insiders noemen percentages oplopend tot 20%. Feit is dat de situatie per land verschilt. Daarbij is Duitsland het meest gevorderd. Aviko Potato raamt de oogstvoortgang op 95%. Ook in Frankrijk zou het om de laatste 10% gaan die nog gerooid moet worden.

België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk zitten allemaal in hetzelfde schuitje met nog zo'n 20% te rooien. Bij onze zuiderburen is er dan weer een verschil tussen Wallonië en Vlaanderen. Vooral de Belgische (en ook Franse) kustregio krijgt het er flink van langs wat neerslag betreft. Waar boeren in Oost-Wallonië begin november nog konden rooien, kunnen Vlaamse aardappeltelers helemaal niks. Daar moet nog wel een derde worden geoogst, zo denkt PCA.

Bijna recordoogst
Neem je die 20% als leidraad dan praat je over maar liefst 4,65 miljoen ton aardappelen op een totaal van 23,25 miljoen ton in de EU-4. Daarvoor hebben we de oogstramingen geactualiseerd op basis van de meest recente informatie. Dat zijn de PCA-cijfers uit België, de CBS-cijfers in Nederland en de Franse overheidscijfers. Die liggen allemaal fors boven de voorgaande verwachtingen. Daarmee stevent de EU-4 af op de grootste oogst sinds 2017 toen 'slechts' 275.000 ton meer werd geoogst. Zes jaar terug resulteerde dat in een markt in diepe mineur. Anno 2023 hangt die vlag er heel anders bij. De verwerkingscapaciteit én de vraag naar frites zijn enorm gegroeid. Niet zo gek dus dat het langetermijnperspectief gewoonweg goed is.

Grootste uitdaging zit nu in de Nederlandse kleiteeltgebieden, Vlaanderen en Noord-Frankrijk. Een combinatie van grondslag en neerslag zorgt ervoor dat rooien volledig onmogelijk is. De neerslagsom in de eerste tien dagen van november heeft lokaal al voor meer dan 100 millimeter regen gezorgd, waardoor in het land steeds meer schade ontstaat. Lage plekken of delen met een mindere structuur komen onder water te staan, wat resulteert in wegrottende knollen. Telers kunnen niet anders dan lijdzaam toezien en proberen de dagelijks vallende regen kwijt te raken.

Ploeteren
Ook in de zandgebieden, waar rooimachines nog wel rooien, kun je je afvragen hoe dit uitpakt. Inmiddels heeft bijna iedereen de foto's en filmpjes wel gezien van rooiers die door het water rijden en waar meer grond dan knollen in de bunker terechtkomen. Dat soort partijen moeten linea recta verwerkt worden. Bovendien is de capaciteit onder deze omstandigheden extreem laag, waarbij om iedere vracht gestreden moet worden.

De Nederlandse aardappelmarkt hanteert een status aparte, mede doordat de opbrengsten hier minder positief zijn dan elders in Europa, maar ook in de landen om ons heen bewegen de prijzen. In Duitsland was deze beweging al ingezet, maar nu volgt ook de leidende Belgapom-notering in België. Vrijdag 10 november wordt €15 per 100 kilo gehanteerd met een prijshoudende stemming. PCA kwam eerder deze week al met prijzen tot dit niveau op de proppen voor Fontane en Challenger. Frankrijk volgt schoorvoetend met €12 voor Fontane. Op dit moment hebben verwerkers nog steeds te maken met een dwingend aanbod van partijen die niet te bewaren zijn. Dat tempert de stemming nog enigszins.

Weersomslag?
Dat niet alle aardappelen uit de grond komen is inmiddels een feit geworden. Dat het niet om ruim 4 miljoen ton gaat, is ook wel duidelijk. Iedere dag wordt er (met kunst en vliegwerk) toch wat gerooid. Hoe groot de definitieve schade is, blijft in het ongewisse. Telers vrezen dat we uiteindelijk met een weersomslag te maken krijgen waarbij vorst zijn intrede doet. De huidige situatie laat zich een beetje vergelijken met oogstjaar 2010, al is het nu veel natter. Destijds ging het eind november vriezen en kregen we een koude winter.

Ondanks dat we binnenkort een nieuwe maan krijgen – wat in de regel voor een ander weertype zorgt – verwachten de weermodellen dat we blijvend met een lage luchtdruk te maken hebben deze maand. Dat resulteert in bovengemiddelde temperaturen én meer neerslag die vanuit het zuidwesten wordt aangevoerd. Krijgen we te maken met een zachte winter, dan kan ook volgend voorjaar nog gerooid worden. Niet voor het eerst dat zoiets gebeurt, maar verre van wenselijk.