Belgische recordoogst nog lang niet op het droge

Het Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA) raamt de totale oogst van consumptieaardappelen voor heel België dit jaar op 4,64 miljoen ton. Dat is een half miljoen ton meer dan het vijfjarig gemiddelde en maar liefst 1,64 miljoen ton meer dan vorig jaar werd geoogst. PCA waarschuwt wel dat het bruto kilo's betreft in de maat 35 mm opwaarts. Het aandeel aardappeltarra is dit jaar beduidend hoger omdat er problemen zijn met misvormde knollen, groeischeuren en hol. Eventuele waterschade is daarin nog niet meegenomen.

40% te rooien
Navraag onder 130 Vlaamse aardappeltelers leert PCA dat nog een kleine 40% van de aardappelen in het Nederlandstalig deel gerooid moet worden eind oktober. Slechts een derde van de ondervraagden is al klaar met de oogst. Vooral de grotere telers moeten nog een behoorlijk areaal rooien. In Wallonië is de oogst eerder gestart en inmiddels voor driekwart binnen. In België heeft het minder geregend dan in Nederland, maar het maandtotaal overstijgt in het westen van Vlaanderen inmiddels ook de 100 millimeter. In het zuidoosten is het droger. Ook de komende zeven dagen en daarna wordt er iedere dag een kleine hoeveelheid neerslag verwacht, waardoor de rooiwerkzaamheden, maar moeizaam kunnen vlotten.

Late start levert toch kilo's
Dat teeltseizoen 2023 zo uitzonderlijk goed presteert in België is wonderlijk te noemen wanneer je terugdenkt aan de start. In april werden nauwelijks aardappelen gepoot. Veel van de hoofdoogst ging pas rond half mei de grond in. Dat heeft vooral de vroege rassen als Amora en Sinora partte gespeeld, die duidelijk te laat zijn gepoot. Rassen als Fontane en Challenger hebben dankzij een prachtige nazomer met voldoende neerslag hun kilo's kunnen vormen. Wat dat betreft, is de neerslag die eind juni viel op het nippertje op tijd geweest.

PCA volgde, samen met andere instituten als Inagro, Fiwap en Carah, negentig aardappelpercelen in heel het land. Hierop werden driehonderd proefrooiingen uitgevoerd. Opvallend is dat het gemiddeld aantal groeidagen ruim twee weken korter is dan in de laatste vijf jaar. Desondanks behaalt Fontane een netto-opbrengst die een kwart boven het gemiddelde ligt, op 42 ton per hectare 50 mm opwaarts. Bij Innovator is dat zelfs 43% meer en bij Challenger 45%.

Hectare-opbrengsten dalen
Toch plaatst PCA wel kanttekeningen bij deze cijfers. 2023 is een uitschieter in vergelijking tot het vijf- of tienjarig gemiddelde. In die grafiek is zichtbaar dat de opbrengsten gemiddeld jaar op jaar dalen. De opbrengsten liggen daarmee zo'n 5 ton per hectare lager dan tien jaar geleden gebruikelijk was. Dat is het gevolg van periodes met extreem weer zoals droog en hete groeiomstandigheden of juist koel en nat. Anders gezegd: was het areaal in België dit jaar niet fors uitgebreid en had de opbrengst niet meegevallen, dan was de aardappelsector wederom op een tekort afgestevend.

Recordverwerking
In 2022 verwerkte de Belgische aardappelindustrie een recordhoeveelheid aardappelen van 6,2 miljoen ton. Christophe Vermeulen, CEO van Belgapom, houdt rekening met een nieuw record dit jaar die de 7 miljoen ton kan aantikken. Dit cijfer betekent dat verwerkers nog 2,36 miljoen ton moeten importeren. Hoofdzakelijk uit Frankrijk en Nederland. Vorig jaar was dat 2,6 miljoen ton. Uit de Nederlandse verwerkingscijfers en fritesexportcijfers weten we inmiddels dat de fabrieken in juli en augustus een dip lieten zien, maar in de herfst weer opkrabbelden. Gezien het grote aardappelaanbod in het af land seizoen is het goed mogelijk dat het recordcijfer toch wordt aangetikt. Deze enorme aardappelstroom heeft ook een keerzijde voor de teler. Fabrieken leunen achterover en zijn in België niet aan de markt om vrije aardappelen aan te kopen. De Belgapom bleef ook vrijdag 27 oktober onveranderd €10 noteren, terwijl in Duitsland en Nederland de prijzen al een stap hebben gemaakt. Ook de Franse RNM-notering zit nog muurvast op het €10-niveau, voor de zesde week op rij.

Richting van verwerkers
Het wordt interessant welke zet de verwerkers op het schaakbord gaan zetten voor seizoen 2023/24. Ingegeven door fors hogere contractprijzen en minder interessante alternatieven steeg het areaal dit jaar met 4,6% volgens de NEPG. Bij een meerjarig gemiddelde opbrengst goed voor 3,8 miljoen ton. Een gunstige zomer leverde dit jaar maar liefst 850.000 ton meer aardappelen, maar wordt volgend seizoen daar weer op gegokt? Met het gegeven in het achterhoofd dat de hectare-opbrengsten gestaag dalen, is de kans groot dat fabrieken bij het contracteren geen gas terugnemen, maar het areaal nog iets verder willen laten groeien tot aan 100.000 hectare. In een 'normaal' jaar levert dat zo'n 4 miljoen ton aardappelen, wat kansen genoeg biedt voor een gezonde markt. Valt het kwartje de andere kant op, dan haal je 4,8 miljoen ton aardappelen binnen en beweegt de markt duidelijk een andere kant op. De extremen worden daarmee alleen maar groter en niet alleen qua groeiomstandigheden.