Aardappelteler schrijft blanco cheque uit

Kritiek op een notering, of dat nu terecht is of niet, is van alle tijden. Verkopers vinden een prijs gauw te laag en kopers te hoog. Bij de aardappelnoteringen speelt echter een ander probleem. De grote vraag is: op welke informatie zijn de aardappelnoteringen gebaseerd? En in het verlengde daarvan: is dat nog wel conform het noteringsprotocol?

Op papier zou de PotatoNL een evenwichtiger beeld van de markt moeten schetsen vergeleken met bijvoorbeeld de Belgapom. In de PotatoNL zitten namelijk naast de verwerkers (namens de VAVI twee leden) en handelaren (namens NAO twee leden) ook telers (namens ZLTO en LNCN elk twee leden) aan tafel. Daarnaast kent de Nederlandse notering geen waarnemingen of indicatieprijzen, maar alleen noteringen die volgens het reglement en protocol tot stand moeten komen. De gesprekken in de commissie zijn uiteraard vertrouwelijk en gedeelde informatie mag niet naar buiten gebracht worden. Niet meer dan logisch aangezien er met vertrouwelijke informatie wordt gewerkt. Voor een buitenstaander alleen lastig om de notering te verifiëren.

Openbare transactielijst
Toch kun je in grote lijnen wel achterhalen welke transacties ten grondslag liggen aan de noteringen voor de fritesgeschikte aardappelen. Met vier van de vijf van de leden van de VAVI is namelijk vastgelegd dat zij al hun (vrije) transacties aanleveren bij de BO Akkerbouw die deze vervolgens anonimiseert en naar de noteringscommissie stuurt en publiceert op het PAT-overzicht. Die PAT-lijst is openbaar en voor iedere geïnteresseerde te raadplegen. Het noteringsprotocol gaat zelfs nog wat verder, want daar staat: "De noteerders vanuit de handel, verwerkende industrie en teelt leveren dagelijks afschriften aan van alle koopovereenkomsten die aan de voorwaarden voldoen."

De PotatoNL zet nu al twee weken de opmerking zeer weinig transacties bij de noteringen Cat. 1 (Fritesgeschikt, Fastfood Frites en Regular Frites). Cat. 2 (Fritesgeschikt en Verse Frites) wordt niet genoteerd. Dat kunnen we staven aan de PAT-lijst. Twee transacties in week 39 (160 ton Fontane à €11 en 195 ton Zorba à €13) en twee transacties in week 40 (310 ton Zorba à €13 en 325 ton Fontane à €11) kunnen we met recht weinig transacties (vanuit de verwerkende industrie) noemen. Er staat overigens nog een transactie tussen, maar dat betreft levering mei en valt daardoor buiten de termijn van leveren waarop de notering zich mag baseren. De verwerkende industrie is dus nauwelijks aan de markt voor vrije aardappelen, kunnen we concluderen.

Als we de PAT-lijst naast de PotatoNL leggen en we pakken ook het noteringsprotocol erbij dan gaat het een beetje wringen. Fritesgeschikt staat deze week op €10 tot €13. Kennelijk is er dus een handelaar geweest die voor €10 vrije aardappelen heeft gekocht bij een teler. Als het één van de vier Nederlandse verwerkers zou zijn dan had die immers op de PAT-lijst moeten staan.

Conform protocol?
Of er telers zijn die daadwerkelijk voor €10, €11 of €13 vrije aardappelen verkopen daar verschillen de meningen over. Dat doet een tweede vraag rijzen. Zijn de op de PAT-lijst ingebrachte transacties vrije of meeleveraardappelen? Zijn het vrije aardappelen dan moeten die meegenomen worden in de notering. Gaat het om meeleveraardappelen en worden die meegenomen in de notering, dan schendt de noteringscommissie het eigen protocol. Daar staat namelijk: "De koopovereenkomsten bevatten prijzen, die via overleg op de dag van afsluiting tot stand komen (vrije aardappelen)".

Duiken we nog wat dieper in de materie dan staan er op 3 oktober nog twee opmerkelijke transacties op de PAT-lijst. Niet qua prijs, maar wel qua tonnen, namelijk 50 en 85 ton. Strikt genomen mogen die niet in de notering van volgende week meegenomen worden. In het protocol staat namelijk: "De ingebrachte koopovereenkomsten moeten de minimale hoeveelheid hebben van 100 ton."

Belangenbehartigers
Telers die een (groot) deel van hun aardappelen op contract hebben denken nu misschien: het zal allemaal wel met die prijzen. Maar vergeet niet dat de meeleveraardappelen niet zelden afgerekend worden op basis van de PotatoNL. Dat er vanuit de telers of de telersorganisaties weinig of helemaal geen vragen worden gesteld over de notering zou je zorgelijk kunnen noemen. Initiatieven van telers die de positie van de boer in de keten helpen te verbeteren of een standsorganisatie waar alle akkerbouwers verplicht aan bijdragen om de belangen van de sector te behartigen, lijken bewust of onbewust het laaghangend fruit te laten hangen. Defacto schrijft de aardappelteler een blanco cheque uit aan de fritesindustrie. En de verwerker zegt alleen; dankjewel, alsjeblieft. Dat gaat lijnrecht in tegen het principe van de vrije markt dat een gezonde zaak voor zowel koper als verkoper een beetje pijn moet doen.