Aardappelen niet te verkopen, kopen ook lastig

De eerste berichten geven aan dat het niet overal meevalt of in sommige gevallen flink tegenvalt. Het is vooral het ras Innovator die het groeiseizoen niet helemaal lekker is doorgekomen. Meldingen van phytophthora in de knol worden veel gehoord. Uit het veld wordt bij een aantal rassen verder ook melding gemaakt van een nog te laag onderwatergewicht. Hierdoor wordt vaak het moment van doodspuiten en vervolgens rooien uitgesteld, waarmee het oogstrisico groter wordt.

Uiteindelijk zijn het voornamelijk de middenvroege rassen die uitkomen aan de onderkant van de groeicurve. In het geval van de latere rassen, zoals Fontane, Challenger en Markies lijkt er wel een bovengemiddelde opbrengst per hectare gehaald te gaan worden. En dat is voor de marktwerking wel de crux, aangezien vooral het ras Fontane qua areaal veruit het meest dominant is binnen de EU-4 landen. 

De remmen zijn eraf
Wat betreft de marktprijsontwikkeling is er sprake van een extreem seizoen. Na een absoluut record qua prijzen is de markt teruggezakt naar ver onder contractprijs en daarmee kostprijs. De stemming onder telers is gelaten, men prijst zich gelukkig met de afgesloten leveringscontracten en ziet gedurende het bewaarseizoen wel waar de overige aardappelen (pool, meelever, vrije) op worden afgerekend. Wel nemen de zorgen toe over de toekomst van de aardappelteelt als de markt niet meer functioneert. Zoveel mogelijk van tevoren afspraken maken (lees: contracteren) lijkt onontkoombaar te worden aangezien een markt geen middenweg meer schijnt te hebben. Er is of dreigt een tekort (denk nog even terug aan de maand juli) of er is een overschot, zoals waar we vandaag de dag mee te maken hebben. En dat gaat gepaard met haast extreme prijsschommelingen.

De hierboven genoemde middenweg is het gevolg van de in de afgelopen jaren ontwikkelde structuur in de markt. De wens van een hoge dekking door de verwerkers met contractaardappelen, het verdwijnen van tussenhandel die normaal gesproken als olie in de markt fungeerde dan wel als buffer om de schokken op te vangen, maar ook de flink verschillende oogstjaren in Europa zorgen voor een 'alles of niets'-show. Een normale schommeling in de hectare opbrengst van zeg tussen de 3% of 5% is qua logistiek en planning kennelijk niet te managen voor de verwerkende industrie. 

De lage aardappelprijs van dit moment komt de industrie overigens niet even goed uit. Het maakt de onderhandelingen over de fritescontracten niet makkelijk. Druk op de overigens nog altijd riante fritesprijzen is zeker met het oog op de hoge contractprijzen niet gewenst.  

België, een andere wereld
De prijsontwikkeling lijkt zich steeds meer af te spelen in België. De Nederlandse verwerkers zijn de regie over de markt redelijk kwijt. België zet grotendeels de trend en de rest van Europa volgt, dat is de nieuwe werkelijkheid. Waar in het verleden Nederland nog een vinger in de pap had voor wat betreft de prijstrend in de aardappelmarkt, is het met de snelle groei van de Belgische verwerkende industrie Nederland die rol voor een groot deel kwijt geraakt.

Nederland heeft feitelijk geen aardappelen te veel dit seizoen. Het areaal is gekrompen, de opbrengsten in Nederland gaan het vijfjarig gemiddelde niet halen, terwijl de verwerkingscapaciteit is toegenomen. Daarmee zijn alle ingrediënten aanwezig voor een goede markt. Echter…

In België lijkt best wel een prima aardappeloogst te groeien en ook in Frankrijk lijkt de aardappel oogst niet tegen te vallen. Dit in combinatie met een groeiend areaal in genoemde landen zorgt ervoor dat de stemming daar in zes weken tijd gedraaid is naar negatief.

De verwerkingscapaciteit kan wel toegenomen zijn, maar het is te vergelijken met het breder maken van je schuurdeur. Daarmee verhoog je de capaciteit van één naar twee trekkers tegelijk door de deur. Echter als je gaat proberen om met vier trekkers tegelijk door die deur te gaan, dan lukt dat nog steeds niet. Beter zou zijn om elk uur twee trekkers door de deur te sturen. Maar dat vraagt regie. En dat is ook precies wat de aardappelmarkt ontbeert. Er is een bestemming voor elke aardappel in Europa, het zou alleen beter gedoseerd moeten worden.

Belgapom noteerde vandaag (29 september) €10 met de stemming flauw.  Er wordt dan wel genoteerd maar feitelijk is er geen kooplust in de markt. Een lage prijs helpt wel om alternatieven in de markt te krijgen, tweede soort zetmeel, enzovoorts. Opvallend in de markt is ook dat de export van aardappelen binnen Europa goed loopt en tegen betere prijzen als die van de verwerkende industrieën.

Verschil per ras groter
Waar vandaag nog steeds vroege aardappelrassen de fritesmarkt in de weg zitten en de hoofdoogst van de bewaaraardappelen zich opdringt, zijn het vooral de opbrengsten van Fontane die de markt domineren. Deze week ontstond er wel vraag naar Innovator door enkele kopers. De opbrengst valt niet mee, en handelaren en enkele telers willen nog wat bewaarplaatsen vol kopen om komende winter aan hun verplichtingen te voldoen. Maar dan blijkt dat de markt stagneert. Want er is in Nederland nauwelijks aanbod te vinden voor Innovator af land. Daarbij zouden biedingen gedaan zijn tot €18 zonder aanbod. Dat staat in schril contrast met de Reka notering eind deze week met €12. Enkel een paar vrachtjes werden aangeboden vanuit Frankrijk voor €20 franco. Daarmee wordt spagaat in de markt nog groter. Aan de ene kant noteer je Fontane voor €10 en krijgje nauwelijks aanbod Innovator. Wat is dan de prijs?

De termijnmarkt blijft redelijk goed staan, maar de omzet is beperkt. Kopers zijn te vinden rond €18, maar indekkers zijn er amper. Dit heeft te maken met het gegeven dat veel telers niks in te dekken hebben door de hoeveelheid aardappelen die al gecontracteerd zijn. En speculatief verkopen onder de €20 vinden deelnemers te gevaarlijk gezien de dunheid van de fysieke en termijnmarkt.