Meevaller in opbrengst, maar prijsperspectief blijft

In het kort:

• Problemen met (knol)phytophthora en waterschade manifesteren zich in heel Noord-Europa
• De aardappelgewassen laten in de tweede helft van augustus een flinke groei zien
• Het benodigd aantal groeidagen wordt waarschijnlijk niet gehaald
• Het prijsniveau van vroege aardappelen gaat verder onderuit
• Ook bij een gemiddelde oogst zijn er goede perspectieven voor de prijsvorming van de hoofdoogst

De vegetatieve groei hebben de aardappelgewassen lang achter zich liggen en de percelen zitten volop in hun generatieve fase. Dat betekent kilo's maken en die lijn zien we duidelijk terug in alle proefrooicijfers. Omdat de meeste aardappelen voor de hoofdoogst ongeveer een maand later dan gebruikelijk zijn gepoot, geeft dat ook een vertekend beeld in de grafieken. Een weertype met gematigde temperaturen en regelmatig neerslag heeft ervoor gezorgd dat de aardappelen op tijd hun natje en droogje kregen.

Kwaliteit
Op veel plekken in Noord-Europa is dat inmiddels doorgeslagen in overlast. Binnen de sector gaat het vooral over de zeer hoge phytophthoradruk, en dan met name die in de knol. Vooral in de Flevopolder zijn de problemen groot, zowel in oostelijk als zuidelijk Flevoland. In een extreem geval worden aardappelen met een zware aantasting met glyfosaat doodgespoten en niet geoogst. Besmette partijen met een laag onderwatergewicht zijn niet te verwerken. Over waterschade wordt minder gesproken, maar het manifesteert zich in alle teeltgebieden. Deze maand is op sommige plaatsen in het oosten en zuiden al 150 tot 180 millimeter water gevallen. Vaak is de overlast lokaal en perceelsafhankelijk. Duidelijk is dat percelen waar dit voorjaar is geknoeid ook nu weer tegenvallen.

De cijfers die Aviko Potato wekelijks publiceert laten de sterkste stijging in opbrengst zien. Begin augustus werd nog een historisch lage opbrengst getoond, maar inmiddels is de ondergrens (die van 2022) bijna bereikt. Eind vorige week bemonsterde de verwerker ruim 40 ton bruto in de maat 40mm opwaarts. Ook het onderwatergewicht loopt gestaag op, tot bijna 360 gram, wat bevestigt dat de gewassen aan het afrijpen zijn.

Heel anders is het beeld dat VTA schetst in de eerste opbrengstmeting. Die komt op 29,5 ton/ha netto met 20% aftrek voor spuitsporen, derogatieranden, etc. Het vijfjarig gemiddelde staat op bijna 41 ton/ha. Vooral Fontane en Markies laten een lagere opbrengst zien. De opbrengstspreiding is enorm: van 7,6 tot 53,3 ton/ha.

Groeidagen
Normaal gesproken gaat de groei en bemonstering nog vijf weken door, tot begin oktober (week 40). PCA noemt in zijn laatste bemonstering voor Fontane dat het gewas half augustus nog vijftig tot zestig groeidagen nodig had om volledig tot wasdom te komen. Dat is twintig dagen meer dan gemiddeld is. Ook in Vlaanderen en Wallonië zijn de gewassen inmiddels flink bijgetrokken. Gemiddeld groeide er in de eerste helft van augustus 750 kilo per hectare per dag bij. Dat is 250 kilo meer dan gemiddeld. Feit is dat de dagen korter worden en daarmee ook de groei afneemt.

Hamvraag is hoeveel van hun potentie de gewassen nog kunnen benutten. Daarbij telt ook mee dat telers een gok moeten nemen wanneer ze het gewas doodspuiten. De aardappelen moeten immers ook nog gerooid worden. Dat hoeft eind oktober geen probleem te zijn, maar het kan ook anders lopen. Zeker grote bedrijven kunnen zich dat risico niet veroorloven, waardoor kilo's blijven liggen.

Wat dit seizoen meespeelt is dat telers soms meer tonnen per hectare hebben gecontracteerd dan zij normaal doen – ingegeven door de contractprijsstijgingen begin dit jaar – waardoor de focus eerder zal liggen op het verkrijgen van de maximale opbrengst.

Prima opbrengsten
De 34 Fontane-percelen die PCA rond 14 augustus bemonsterde (twee weken terug) zaten toen op bruto 30 ton per hectare, na slechts 89 groeidagen. Gerekend met de gemiddelde groei per dag, dan zitten de Belgische aardappelen nu rond of boven de 40 ton/ha. Dat is wel wat de cijfers van aardappelhandelsbedrijf Bruwier laten zien. Hun eerste bemonstering van Fontane komt op een heel behoorlijke 43,8 ton/ha, waarbij de grofte opvalt. Iets dat in PCA en Aviko cijfers ook zichtbaar is en komt door een lager knolaantal. De gemeten opbrengst is zelfs de op één na hoogste van de voorbije vijf jaar. Challenger doet het met gemiddeld 33,6 ton dan weer als slechtste van de vorige vier jaar.

Opvallend is dat geen melding wordt gemaakt van problemen met phytophthora. Bruwier geeft aan dat bij de bemonstering geen aantasting van betekenis werd aangetroffen. Ook PCA maakt geen melding van de ziekte. Toch is ook in België de ziektedruk hoog. Franse telers kampen eveneens met de aardappelziekte, maar voor echt grote problemen zorgt dat niet. Het is oppassen geblazen en een strak spuitschema aanhouden. Proefrooicijfers uit Frankrijk ontbreken. Wel wordt door insiders melding gemaakt dat de gewassen eveneens behoorlijk zijn bijgetrokken in de voorbije weken. De oogst start er eerder dan in België of Nederland, waardoor waarschijnlijk wat opbrengst blijft liggen.

Flauwe markt
Ook bij het (half)vroege ras Sinora is zichtbaar dat een late pootdatum gevolgen heeft. Begin vorige week monsterde PCA op acht Vlaamse percelen gemiddeld 35 ton/ha. Daar groeit naar verwachting nog zo'n 4 ton bij. Wel verloopt de slijtage van het loof harder dan gemiddeld. Blijkbaar leveren de vroege rassen flink want kilo's, want verwerkers zijn nauwelijks aan de markt om aardappelen bij te kopen. De Belgapom-notering daalde afgelopen vrijdag naar een povere €17,50 per 100 kilo en ook PotatoNL kon maandag niet anders dan de bodem op dat niveau zetten. PCA zakt zelfs tot €15,00 deze week voor vroege aardappelen en noemt daarbij verder dalende prijzen in een flauwe markt, waar het aanbod duidelijk groter is dan de vraag. Daarmee is de vrije marktprijs in België gedaald tot onder het contractprijsniveau. Iets wat veel insiders tot voorkort haast onmogelijk achtten.

Schatting bijstellen?
Nu blijkt dat de aardappelen een behoorlijke bijgroei laten zien, rechtvaardigt dat het bijstellen van de Europese opbrengstverwachtingen? In een analyse begin augustus gingen we uit van 21,4 miljoen ton aardappelen in de EU-4, bij een gemiddelde opbrengst van 41 ton/ha. Terwijl we nog in de spannende tweede helft van de wedstrijd zitten is het onmogelijk zeggen waar dat cijfer definitief op uitkomt. De dertigdaagse weersverwachting voorspelt mooi nazomerweer voor Noordwest-Europa, waarbij de gewassen waarschijnlijk verder kunnen groeien. Bij 525.750 hectare consumptieaardappelen kan de totale oogst stijgen in een range van 22 tot 22,6 miljoen ton. Dankzij de fors grotere verwerking en goede fritesafzet kan de markt dit volume prima aan.

Een belemmering hoeft een groter aardappelvolume niet te zijn voor de prijsontwikkeling van de hoofdoogst. Het aprilcontract op de termijnmarkt noteert nog boven het €25-niveau. Ook de fysieke markt zit nog boven dat niveau voor levering week 17 en daarmee op of boven het contractprijsniveau. Zaak is wel dat de huidige stemming voor de vroege aardappelen niet een lange nasleep krijgt en zo de markt 'besmet'. Kansen voor de langere termijn zijn er genoeg. De afzetprijzen van frites zijn en blijven historisch hoog, waardoor er voldoende marge is voor een gezonde vrije marktprijs voor de teler.