Markt vroege implodeert, lange termijn blijft kansrijk

De start van de vroege aardappelen was zeer moeizaam. Een laat en koud voorjaar en vervolgens droogte zorgden tot een paar weken geleden voor een gespannen markt. De oude oogst was schoon op. De geplande aansluiting met de vroege aardappelen was er niet. Met de eerste noteringen van €50 zonder noemenswaardig aanbod, kwam uiteindelijk de markt wat op gang. Het enigszins gedwongen uitstellen van de oogst van de vroege contracten door de verwerkers zorgt nu voor een stortvloed aan aardappelen moeten worden weggewerkt. Dat heeft als gevolg: een totale uitval van de vraag naar vrij product. In een paar weken zakte de Belgapom van €50 naar €30 naar €17,50 vandaag (vrijdag 25 augustus). Dat is een ongekend scherpe daling, maar de notering is min of meer noodzakelijk aangezien de meeleverkilo's ook van een marktconforme prijs moeten worden voorzien.

Grilligheid kenmerkt de markt
Marktsituaties waar we nu mee te maken hebben, gaan ook in de komende jaren het beeld bepalen. Het grote volume contractaardappelen die verwerkers met telers en andere leveranciers afsluiten en het verder wegvallen van enige buffer (lees: handel), maken de markt alleen maar grilliger maken. Het totaal niet aan de markt zijn (lees: wegvallen vraag) of het juist tekort hebben aan grondstof - zoals daar tot voor kort sprake van was - blijft de markt een grillig en dus onvoorspelbaar karakter geven. Telers geven vandaag de dag aan erg blij te zijn met een contract, terwijl nog maar kort geleden er grote zorgen waren of zij wel aan de verplichtingen konden voldoen gelet op de ontwikkeling/stand van de aardappelgewassen.

In die zin neemt het ongemakkelijke gevoel toe bij telers dat er uiteindelijk weinig meer overblijft. Dat de meeste aardappelen nog voordat er is gepoot uit handen zijn gegeven (lees: contracteren). Er is echter nooit een garantie dat de kostprijs wordt gehaald. Of er komt een jaar waarin de gemiddelde hectareopbrengsten tegen vallen en er niks extra's overblijft óf er komt een jaar zijn dat er veel kosten moeten worden gemaakt (dit seizoen is daar een goed voorbeeld van) en dat de meer-kilo's op zeg €17,50 of minder worden afgerekend. Een middenweg lijkt er niet meer te zijn.

Wat ergens wel bijzonder is, aangezien verwerkers er de komende jaren alles aan moeten doen om telers voldoende areaal te laten telen. De fritesafzet en de daarmee behaalde inkomsten zijn immers meer dan goed. Hoe de toekomst eruit ziet met het verder wegvloeien van de stootkussens en schokbrekers (lees: handel) wordt nog een uitdaging. Het beoogde 'Amerikaanse' inkoopmodel, wat in West-Europa lijkt ook te worden doorgevoerd, is een interessante. gelet op het relatief groot aantal verwerkers en telers in een relatief klein werkgebied en de uitdagingen die het klimaat geeft.

Ziektedruk 
De komende periode is de verwachting dat de markt niet veel gaat verbeteren, aangezien verwerkers vol lijken te zitten. Daarnaast houdt in een aantal teeltgebieden het phytophthora-spook flink huis waardoor de druk (aanbod) verder oploopt. In diverse percelen, vaak regionaal, is door de natte omstandigheden de afgelopen tijd de ziektedruk zeer hoog geweest, waardoor vooral rassen als Innovator en Agria hard zijn geraakt. Er zijn regelmatig meldingen van het feit dat de phytophthora in de knol is geslagen, waarbij telers zich afvragen hoe daar verder mee om te gaan. Met meer dan 30% besmette knollen lijkt opslaan geen optie. Uit laten rotten en direct af land leveren is daarbij waarschijnlijk de minst slechte oplossing, maar dat is gezien de actuele marktprijsontwikkeling ook geen weelde.

Kansen op termijn
Uiteindelijk is de verwachting dat de totale EU-4 hoofdoogst geen record wordt. Een stuk beneden het meerjarig gemiddelde ligt nu in de lijn van de verwachting als het gaat om de EU-4 landen. Daarbij kan het verlies als gevolg van de kwaliteitsproblemen verder een gat slaan. In basis is de markt voor seizoen 2023/2024 zeer zeker kansrijk, dat kan echter best nog even op zich laten wachten. De termijnmarkt zit ook duidelijk in een spagaat. Een notering voor het april 2024 contract van €27,50 is gezien de actuele dagmarkt niet eens zo gek, maar de kansen die de markt heeft later in het bewaarseizoen zorgen in het geval van de termijnmarkt nog niet voor een grote prijsval.