Turkije beantwoordt de Russische vraag naar frites

In de eerste helft van 2023 heeft de Turkse fritesexport het rustiger aan gedaan, terwijl juist in de tweede helft van 2022 een recordvolume aan frites werd geëxporteerd. Nu president Recep Tayyip Erdogan opnieuw stevig in het zadel zit, stijgt ook de export van aardappelproducten opnieuw. Er is misschien geen direct causaal verband tussen beide feiten, maar een economische meevaller kan het land zeer zeker gebruiken. Rusland is, sinds de oorlog met Oekraïne, een belangrijke klant geworden. Voor Erdogan is het een kans om economische stabiliteit te krijgen in zijn land.

Fritesexport verdriedubbeld
In juni van dit jaar exporteerde Turkije ruim 5.000 ton frites en andere bevroren aardappelproducten, zo blijkt uit data afkomstig van het geharmoniseerd handelssysteem. Dat is bijna een verdriedubbeling ten opzichte van vorig jaar. In de vijf maanden daarvoor deed de export het juist opvallend rustig aan. Volgens insiders omdat de Turkse overheid niet teveel pro-Rusland wil lijken. Dat land is namelijk de grote motor achter de Turkse export.

80% van de in juni geëxporteerde frites had als bestemming Rusland en dat is niet voor het eerst. Over een periode van twaalf maanden hebben de Russen ruim 60.000 ton frites afgenomen, waar dat in 2020/21 nog bijna nul was. Ondanks dat producten als frites en andere aardappelsnacks niet op de sanctielijst van het westen staan, is het voor Rusland erg moeilijk om deze te importeren. De lijntjes over de Zwarte Zee met Turkije zijn kort en daar profiteren beide landen nu van. Rusland is zelfs de enige noemenswaardige handelspartner voor frites in Turkije.

Inflatie
Turkije kampt met een torenhoge inflatie en doet er alles aan om dat te stabiliseren. Dat lukte voor acht maanden op rij, al liep het inflatiecijfer in juli weer op tot 47,8%. Tegelijkertijd heeft de lira veel van zijn waarde verloren, wat weer gunstig is voor landen die Turkse goederen kopen. Een alsmaar stijgend rentepercentage moet de inflatie beteugelen. Dat beleid staat haaks op wat president Erdogan jarenlang heeft gebezigd, en wat het land zo in een recessie heeft gestort.

Andere kopers van Turkse frites zijn Irak, China en Syrië, al steken de volumes naar die bestemmingen schril af tegen het cijfer van Rusland. Alleen Irak is wat dat betreft – met zo'n 12.500 ton frites op jaarbasis – een grote partij te noemen. De totale export verdubbelde in de tweede helft van vorig jaar ten opzichte van 2021. Ondanks dat de eerste helft van dit jaar uit een heel ander vaatje tapte, blijft de financiële winst zich wel opstapelen. Fors duurdere frites hebben ervoor gezorgd dat de waarde in euro's is verdriedubbeld. Ook deze zomer is de waarde van een ton diepgevroren frites nog altijd stijgende.

Exportverbod
Opvallend is dat Turkije fors meer frites beschikbaar heeft om te kunnen exporteren. Het land kent verschillende nationale spelers die frites produceren. Volgens website East-Fruit neemt de teelt van fritesaardappelen dit jaar opnieuw behoorlijk toe. Eind vorig jaar verbood de Turkse overheid de export van consumptieaardappelen (en uien) door de alsmaar oplopende aardappelprijzen op de binnenlandse markt. Opvallend genoeg zou dit er nu voor hebben gezorgd dat de prijzen verder zijn gestegen, wat uitbreiding van het areaal aanwakkert.

Turkije is een van de grootste tafelaardappelexporteurs en levert vooral aardappelen aan Aziatische (buur)landen. In 2021 ging het om 265.000 ton. Na het verbod daalde dat in het eerste kwartaal tot 13.000 ton, tegenover 113.000 ton een jaar eerder.

Turkse aardappeltelers – die bijna jaarrond aardappelen kunnen verbouwen verspreid over teeltgebieden in heel het land – hebben nu hun pijlen meer op de industriële verwerking gericht. De import van Nederlands pootgoed steeg dit jaar naar een absoluut record van 23.343 ton. Een stijging van 95% vergeleken met vorig jaar. Dat onderstreept de ambitie om het areaal te laten uitbreiden. In recente jaren bedroeg dat areaal ongeveer 145.000 hectare waarvan 4,5 miljoen ton aardappelen wordt geoogst. Het is het vijfde grootste gewas na onder andere tarwe en maïs.

Turkije als achterdeur?
Volgens sommige insiders die Boerenbusiness sprak steekt er meer achter het succesverhaal van de Turkse fritesexport. Zo zouden ook Europese aardappelverwerkers bijdragen aan de hoge exportcijfers door hun product via Turkije naar Rusland te exporteren. De Europese exportcijfers kunnen dat beeld noch bevestigen noch ontkennen. Sinds dit jaar is er geen exportvolume geregistreerd vanuit de EU naar het land. Ook in de tweede helft van vorig jaar is er geen opvallende beweging zichtbaar. Alleen in november werd een kleine 500 ton geëxporteerd, waar dat normaal tussen de 50 en 150 ton ligt. Zelfs al wordt Turkije als achterdeur van Rusland gebruikt, dan is dit of op een bescheiden schaal of onder de radar van de internationale handelssystemen.