Nieuw tijdperk breekt aan door recordaardappelprijs

Dat er geen prijsdynamiek meer in de aardappeltermijnmarkt zit, daarvan is het tegendeel bewezen de afgelopen weken. Met een recordhoge prijstransactie van €55 per 100 kilo werden de laatste junicontracten op de termijnmarkt verhandeld. Niet alle posities op de termijnmarkt werden uiteindelijk via handel afgesloten. Een deel van de contracten zal worden afgerekend op de finale cash settlement (CS) die uitgekomen is op €50,70. Met 95 openstaande contracten (die dus op CS worden afgewikkeld) eindigt hiermee het bijzondere seizoen 2022/23.

Met deze recordprijzen zou je denken dat er veel ophef en rumoer in de markt zou zijn: koppen in De Telegraaf over schaarste van frites, Hart van Nederland die bij snackbars langsgaat om te checken of je nog een bakje frites kan kopen, en het bekende bordje op de toonbank met de mededeling dat door een misoogst en schaarste de fritesprijs verhoogd is. Echter niks van dit alles, de recordprijs lijkt geruisloos verwerkt te worden in de markt en telers berusten in het nieuws dat we te maken hebben met een unieke prijssituatie.

Hoe is dit mogelijk? Ten eerste zijn er heel weinig telers die profiteren van deze enorme en historische prijsstijging. De meeste aardappelen in Nederland en België zijn allang verhandeld tegen veel lagere prijzen en daarmee zijn er maar heel weinig telers die ook profiteren van deze recordprijzen. Vooral de heel lange aanloop naar de prijsstijging heeft veel telers doen besluiten om toch zaken te doen rond die €30 of ze hadden al veel eerder zakengedaan door de 'aantrekkelijke' vaste prijscontracten te tekenen voor het groeiseizoen uit.

Ook het psychologische effect van de prijsontwikkeling heeft ervoor gezorgd dat het erg lang duurde voor de markt een verder opwaartse beweging maakte. In het eerde recordjaar 2018 ging de markt niet verder omhoog dan €32,50 waardoor veel telers zich niet konden voorstellen dat de aardappelprijs dit jaar wel richting €40 en meer zou bewegen. Er werd vanuit gegaan dat de verwerkers van aardappelen hun posities dusdanig voor elkaar hadden dat een recordprijs er niet in zou zitten. Toch schreven wij al in januari dat een markt boven de €40 heel goed mogelijk was.

Cocktail
Alle ingrediënten waren aanwezig om naar nieuwe prijsrecords te stijgen. De oogst was matig, de verwerking was top, maar vooral de toename van de verwerkingscapaciteit en de behoefte aan frites in de wereld gaf die indicatie dat een record erin zat. Het meest onderschat en ook het minst transparant voor een aardappelteler was de ontwikkeling van de fritesprijs, en de wereldwijde vraag daarnaar. 

Daar zit ook het grote verschil tussen dit seizoen en seizoen 2018. De prijs van voorgebakken frites was namelijk dit jaar een veelvoud van die in 2018. Omgerekend hadden de fritesverwerkers in januari/februari al wel meer voor aardappelen kunnen betalen en dan nog winstgevend frites kunnen bakken, gekeken naar de fritesprijs. De fritesprijs is door de toegenomen vraag zo hoog opgelopen dat €30, €40 of €50 voor de grondstof aardappelen blijkbaar geen enkel probleem meer is. Daarnaast zijn de andere kostenposten bij de fritesverwerkers juist fors gedaald. Frituurolie, energie en transport zijn aanzienlijk goedkoper geworden het afgelopen half jaar, terwijl de fritesprijs maar bleef stijgen. Daarmee was er voldoende ruimte voor (veel) hogere prijzen van de aardappel.

Echter het vertrouwen bij de teler in dit soort hogere prijzen (€35+) was echter beperkt, gecombineerd met de grote hoeveelheid vaste prijscontracten maakte dat het heel lang duurde voor de prijs van aardappelen opliep naar zijn werkelijke marktwaarde zoals die nu bereikt is. Daarom is er ook niet zoveel rumoer in de markt, want de fritesprijs was al verhoogd bij de snackbar enzovoort, dus daar zat niet de pijn.

Lont in het kruitvat
Het definitief aansteken van het lontje bij het grote kruitvat kwam met het late en koude voorjaar waardoor uiteindelijk kopers toch actief achter het beperkte volume vrije aardappelen aangingen, aangejaagd door de toenemende exportvraag vanuit Zuid-Europa dat een recorddroog voorjaar had en daarmee de eigen vroege oogst zag mislukken.

Ervan uitgaande dat de voorgebakken fritesmarkt voorlopig nog wel op recordprijzen blijven staan door aanhoudende wereldwijde vraag, is het goed voor te stellen dat met het breken van de psychologische prijsgrens in de aardappelmarkt en de forse stap omhoog die vaste contractprijzen hebben gedaan, we in een aardappelmarkt terecht komen die structureel op hogere prijsniveaus zal blijven handelen.

Waar eerst €15 de prik was voor een rendabel seizoen, lijkt deze nu rond de €25 te zitten. Met €15 als middenprik zit je als teler snel te kijken naar €5 als onderkant en €30 als bovenkant. Nu €25 de middenprik lijkt te zijn, zou €15 de onderkant (kunnen) zijn en €50 de bovenkant. Daarmee worden nieuwe highs en lows gemaakt in een snel veranderende aardappelmarkt. Wat betreft de low, moet dan wel de vraag naar overige aardappelproducten blijven op het niveau zoals dat nu is. De toegenomen verwerkingscapaciteit zal dan het vangnet in de markt zijn.