Aardappelschaarste strooit zand in exportmotor

De EU-landen hoeven zich echt niet te schamen om de cijfers die in het vierde kwartaal van vorig jaar zijn behaald. Het totale volume mag dan met 5% zijn afgenomen, in Q4 van 2021 was sprake van een recordafzet, wat het beeld vertroebeld. In de laatste drie maanden van het jaar is bijna 690.000 ton frites geëxporteerd. Dat is exclusief de hoeveelheid die de landen binnen de EU afzetten naar andere lidstaten. In dezelfde periode een jaar eerder bedroeg de afzet 720.000 ton.

Friteshandel VS groeit toch
Bijzonder is het dat – ondanks een vergelijkbaar grondstoftekort in de Verenigde Staten – dit land 10% groei laat zien in de afzet gedurende oktober, november en december. In die periode werd 225.000 ton afgezet. Het 'geheim' zit hem waarschijnlijk in het feit dat Canada – maar ook de EU – de binnenlandse Amerikaanse markt beleveren met product waardoor fabrieken toch exportorders kunnen vervullen.

Over dat land gesproken; Canada zag zijn uitgevoerde volume met een derde toenemen in het laatste kwartaal. Het gaat om goed 46.000 ton frites. Het land kende een veel betere aardappeloogst dan buurland de VS waardoor het goed kan profiteren van de sterke marktvraag. Tezamen hebben de Noord-Amerikaanse landen een kwart van de wereldfritesmarkt in handen. Dat is vrijwel gelijk aan de positie van 2021.

Turkije de grote winnaar
De grootste procentuele groei komt op conto van Turkije. Maar liefst 325% meer frites werd geëxporteerd. Met de oorlog in Oekraïne heeft het land er een grote klant bijgekregen: Rusland. Ook bestemmingen als Irak, China en Syrië nemen meer product af. Het totaalvolume van 44.300 ton frites is op wereldschaal bescheiden, maar voor het land een grote opsteker. Over heel 2022 ligt het exportvolume 75% hoger ten opzichte van 2021.

Een ander land dat profiteert op de wereldfritesmarkt is China. Met het fiks stijgen van de product- en vrachtkosten ziet het land meer Aziatische landen naar zich toegedreven worden. De relatief dure Chinese frites is nu ineens een betaalbaar alternatief geworden. In Q4 groeide de afzet met 220% tot 30.000 ton. Op een wereldschaal gewogen is dat niet veel, maar wanneer je bedenkt dat slechts drie jaar geleden de uitvoer 3.200 ton bedroeg is het een noemenswaardige groei. Over heel 2022 is de afzet vorig jaar verdubbeld.

Het wereldmarktbeeld
Wordt de wereldfritesmarkt herschapen door de huidige situatie? Dat is hangt af van twee belangrijke factoren. Enerzijds de beschikbaarheid van aardappelen, de belangrijkste grondstof. In Europa schiet het volume tekort om de productielijnen ten volste te benutten, ondanks dat in Nederland wel verwerkingsrecords of bijna-records worden behaald. Ook de VS kent al meerdere jaren een productietekort door tegenvallende oogsten.

Een andere bepalende factor is de prijs van het eindproduct. Een opeenstapeling van de aardappelprijzen, inputs (frituurolie, verpakkingsmateriaal, energie) en de transportkosten. Blijft een productprijs boven de €1.000 per ton gehanteerd, dan is het voor 'dure' bestemmingen met een hogere kostprijs interessant om te exporteren. Weten België en Nederland hun positie als prijsvechters te hanteren, dan is de kans aannemelijk dat de oude handelsbetrekkingen weer worden hervat zodra er voldoende product beschikbaar is.

Fritesafzet is gezond
Waar het niet aan schort is de vraag naar frites. Negen van de elf grootste fritesimporteurs wereldwijd hebben in het laatste kwartaal van 2022 meer product afgenomen. Bij acht landen is zelfs sprake van een record. Australië laat de grootste procentuele groei zien (64%). Opvallend is ook de groei van bijna 60% in Rusland. Het aandeel Europese frites kromp tot 15% terwijl Turkije 85% van het volume voor zijn rekening neemt.

Het Verenigd Koninkrijk: het land van de fish en chips, is ook het fritesconsumptiekanon op de wereldmarkt, met 152.000 ton. Ook het VK wordt nu als niet-EU bestemming gezien. Daar liep de afzet juist met een kwart terug. Een ander brexit-gerelateerd fenomeen is dat Canada er vaste voet aan wal heeft gekregen op het vlak van de fritesafzet. Niet zo gek gezien de sterke historische banden die beide landen hebben als 'Commonwealth'.

Frites zijn inflatiebestendig voedsel
De nu bekende cijfers over de eerste twee maanden van 2023 laten zien dat op de wereldmarkt de fritesafzet stabiel blijft of lichtjes daalt, afhankelijk van de bestemming. Zowel in de VS als in de EU is het voor de producenten zaak om hun lijnen op volle kracht door te laten draaien. Gezien de huidige grondstoftekorten wordt dat nog een hele toer in de laatste vijf maanden van het seizoen. De krapte gaat zich ongetwijfeld nog laten gelden richting de zomer. Factoren die de consumptie kunnen remmen liggen niet aan de horizon. Juist nu een stukje vlees en andere producten relatief duur zijn worden frites als prima bordvulling gezien.