‘Direct tekenen? Bij tweede poging is meer te halen’ 

Zestien bijeenkomsten in heel Nederland. Is dat niet heel pittig voor een relatief kleine groep vrijwilligers? 
"Dat is zeker intensief, maar wel leuk om te doen. De POC heeft in de coronatijd vorm gekregen. Dit was het eerste moment waarop we op grote schaal met telers in gesprek konden gaan en ons verhaal vertellen. Dat werpt zijn vruchten af. Bijna iedereen wordt na afloop lid van de producentenorganisatie. Voor een bedrag van €200 bieden we ook al meerwaarde. Om de POC verder te laten uitbreiden zoeken we nog wel regiovertegenwoordigers. Het zuidwesten en Noord-Holland zijn goed vertegenwoordigd, maar vanuit het zuiden en oosten (zandteeltgebieden) en Flevoland moet dat echt nog beter." 

Zijn jullie tevreden met de opkomst? 
"Je bent pas tevreden wanneer het niet meer in de zaal past, maar over de hele linie zijn we positief. Het verschilt gewoon erg per regio. In Limburg waren er minder deelnemers, maar weer met relatief grote arealen. In het zuidwesten zijn er meer aanwezigen maar zij vertegenwoordigen minder areaal." 

Wat is de stemming van de aardappeltelers ten aanzien van het nieuwe aardappelseizoen? 
"De verwachtingen voor het volgend seizoen zijn hooggespannen, al blijft het afwachten waar de Nederlandse verwerkers mee gaan komen. We kunnen nu alleen afgaan op prijzen die de Belgische verwerkers hebben gepresenteerd. Kijk je puur naar de prijs, dan ziet het er inderdaad goed uit. Maar de voorwaarden zijn net zo belangrijk. Zo is er een afnemer die wel de hoogste prijs belooft, maar het exacte tonnage wordt pas achteraf toegekend. Vorig jaar hebben we gezien dat niet direct je handtekening onder een contract zetten heeft geholpen, met prijsverhogingen tot gevolg. Dat is denk ik een goed signaal." 

De POC pleit voor een contractprijs van €25 op april. De nu bekende prijzen komen daar dichtbij in de buurt. Maakt dat jullie niet een beetje overbodig? 
"Zeker niet! Naast de gecontracteerde aardappelen zijn de zogenaamde meeleverkilo's minstens zo belangrijk. Dat drukken we de telers ook op het hart tijdens onze bijeenkomsten. Laat je niet verplichten om deze aan dezelfde afnemer te moeten leveren, is ons devies. Dit betekent niet dat je perse een andere afnemer moet zoeken, maar onderhandelen over de beste prijs levert je als teler waarschijnlijk altijd voordeel op. Helaas is dat besef er nog niet altijd. Het lijkt wel of het belangrijker is om voldoende vrachtwagens te krijgen en de schuur leeg dan een zo hoog mogelijke prijs."

Om de beste prijs te bepalen is wel een representatieve vrije markt vereist waar je je aan kunt meten. Gaan jullie daar ook op in? 
"In de presentatie gaan we ook in op de totstandkoming van de beursprijs. We laten zien hoeveel ton aardappelen op basis van de PotatoNL-notering wordt afgerekend en hoe groot de belangen zijn achter deze notering. Vaak staan de vertegenwoordigers van de telers met lege handen omdat niet voldoende transacties worden ingebracht. In de zaal zijn telers het met ons eens, maar de praktijk moet natuurlijk uitwijzen of het gedrag ook echt verandert." 

De POC is in 2020 gestart. Hoe staat het nu met de aanwas van nieuwe leden? 
"We hebben inmiddels ruim vierhonderd aardappeltelers als lid. Naar schatting vertegenwoordigen zij zo'n 15% van het landelijk areaal. Onze ambitie ligt op 70% als ondergrens om voldoende marktmacht te hebben. De deadline daarvoor ligt op één januari 2025." 

Zijn het vooral kleinere telers die lid worden? Een grote teler heeft immers al meer in de melk te brokkelen bij zijn afnemer.
"We hebben leden met 500 hectare en van 3 hectare. In de wandelgangen wordt wel gezegd dat grote telers een betere prijs krijgen, maar de openheid om dit te delen is niet groot. Grotere bedrijven zijn vaak flexibel, je kunt altijd laden en binnen staan of de aardappelen worden gewassen. Die extra's worden beloond. Wel merken we dat grote telers bewuster bezig zijn met hun kosten. Ook wordt gewezen naar verschillen tussen de teelt op klei- en zandgrond. De kostprijzen daarvan hebben we goed met elkaar vergeleken. Wat blijkt: die ontloopt elkaar niet veel. De kosten zitten alleen op andere plekken. Vooral omdat op zandgrond veel meer beregend wordt." 

De vrije markt en termijnmarkt verlopen dit seizoen erg rustig. Is er nog wel hoop op een gezonde aardappelmarkt? 
"Boeren zijn hele goede inkopers als het gaat om een nieuwe trekker of machine, maar bij aardappelen ligt dat anders. Vorig jaar heeft uitgewezen dat, door terughoudend te zijn bij het contracteren, er ook meer in het vat kan zitten. Vrije aardappelen verkopen is nu lastig, omdat er zoveel vast ligt. De industrie hoeft zich nauwelijks direct de vrije markt op om aardappelen bij te kopen. In 2018 hebben we gezien dat de vrije marktwerking beperkt is en nu weer. 80% van alle aardappelen heeft al een bestemming voor ze volgroeid. Er zit niet altijd een prijs op, maar de afnemer is bekend. We hebben goed contact met alle afnemers. Individueel bevestigen ze dat het prijsniveau niet het probleem is, het gaat vooral om hun concurrentiepositie. Ze willen niet meer betalen dan een concurrent." 

Zijn er ook telers die de POC helemaal niet zien zitten of is iedereen positief? 
"De opmerking die we soms horen is dat in het verleden vaker is geprobeerd om telers te verenigen, en dat dit altijd is mislukt. De waarheid is dat we pas nu over de juiste wetgeving beschikken om dit op een goede manier te doen. Ons hogere doel is dat ook in de andere Europese aardappellanden dergelijke initiatieven op poten worden gezet. Frankrijk is daar al relatief ver mee. Telers die ons verhaal nog niet hebben gehoord kunnen op 22 december deelnemen aan het afsluitend webinar en hopelijk tijdens de kerstdagen nadenken over het lidmaatschap."