Is teler te optimistisch over hogere contractprijzen?

Sommige telers stellen dat je voor de prijzen waar de industrie mee komt goed aardappelen kunt telen terwijl andere vinden dat de sterk gestegen kosten van de teelt amper gedekt worden. De Producenten Organisatie Consumptieaardappelen (POC) berekende de kostprijs voor aardappelen af land komend seizoen op €16 en voor levering april op €21,90 per 100 kilo. Met marge voor het risico van de teler komt de reële opbrengstprijs uit op €18,50 voor levering af land en €25,20 voor levering april. De Belgische industrie gaat daar nu een heel eind in mee. Qua contractprijs lijkt het dus wel goed te komen met de contracten voor het komende seizoen. Maar vergeet niet dat ook de verwerkers een belang hebben bij het vooraf vastleggen van aardappelen. Een goede deal doet voor zowel de koper als de verkoper een beetje pijn, wordt weleens gezegd. Hoeveel aardappelen door de industrie vooraf vastlegd worden, is niet of nauwelijks te achterhalen. Maar hoe meer vooraf is gecontracteerd, hoe minder er later op de dagmarkt moet worden bijgekocht en hoe meer zekerheid de industrie voor zichzelf inbouwt.

Verschillen in contracten
In tegenstelling tot de Nederlandse industrie die tonnen per hectare contracteert werken de Belgische verwerkers met tonnencontracten. De teler in België legt vast hoeveel ton hij levert en moet die afspraak nakomen. Mocht hij onverhoopt niet kunnen leveren, bijvoorbeeld omdat door droogte de opbrengst veel lager uitvalt of omdat de boel verzopen is, moet de teler de gecontracteerde hoeveelheid gewoon leveren. Lukt dat niet, dan kan de afnemer op kosten van de teler aardappelen bijkopen. In Nederland werken de meeste fabrieken met contracten waarbij een x-aantal ton per hectare wordt vastgelegd. Valt de opbrengst zwaar tegen en kan de teler niet leveren, blijft dat risico bij de afnemer en kan hij in tegen stelling tot de Belgen niet op kosten van de teler aardappelen bijkopen. Met dit in het achterhoofd is het dus logisch dat de Nederlandse contractprijzen doorgaans lager liggen dan in België. In die zin wordt het interessant waar de Nederlandse verwerkers mee komen.

Een vraag waar veel telers aan voorbij lijken te gaan is: welk risico wordt eigenlijk afgedekt door aardappelen te contracteren? In een jaar met een wat krapper Europees aanbod zijn prijzen van boven de €20 op de vrije markt haalbaar, zo bewijst dit seizoen tot nu toe. Het van te voren vastleggen van de aardappelen biedt de teler in dergelijke seizoen niet veel extra zekerheid. Contracten bieden telers dus vooral zekerheid in jaren met ruim aanbod van aardappelen waarin de prijzen op de vrije markt wegzakken. In een goed groeiseizoen zou je als teler eigenlijk alles willen contracteren. En daar zit de crux. In een jaar met goede opbrengsten heeft de teler aardappelen over om vrij te verkopen, maar dan liggen de prijzen doorgaans op een laag niveau. En in een jaar met hoge prijzen heeft de teler weinig of niets te verkopen als de contractuele verplichtingen zijn voldaan.

Schijnzekerheid
In seizoenen met een redelijk stabiele kostprijs is dat niet het grootste probleem. In de winter kun je als teler dan een redelijk goede inschatting maken van de te verwachten kosten per hectare en een daarbij passende verkoopstrategie samenstellen. De opbrengst blijft de grote onzekere factor, maar je kunt bijvoorbeeld met contracten een belangrijk deel van de directe teeltkosten afdekken. De grondstofmarkten zijn echter flink op drift. Prijzen van kunstmest, brandstof en gewasbeschermingsmiddelen schieten alle kanten op.

Telers en verwerkers zoeken in roerige tijden zekerheid. Je moet daarbij wel kritisch blijven en de vraag stellen of je niet je heil zoekt in schijnzekerheid. Denk bijvoorbeeld aan de meerjarige contracten die vorig seizoen - na de klappen van corona en een matige lopende vrije markt - voor verschillende telers een goed idee leken. Weten dat je iets kan verkopen tegen een vooraf afgesproken prijs is leuk, maar als boer werk je nu eenmaal met de natuur in een momenteel zeer volatiele markt. De bedrijfsrisico's die daarbij horen zijn nu eenmaal moeilijk af te dekken.