Zo staan de aardappelen in Europa ervoor

Het is al maanden droog in grote delen van Europa. Dat speelde eerder deze zomer vooral in Zuid-Europese landen, maar inmiddels kunnen ook Noordwest- en Centraal-Europa de gevolgen merken. Een zeer laag neerslagniveau trekt als een sluipmoordenaar door de gewassen. Daarnaast is tijdens de extreem hoge temperaturen van twee weken geleden een slijtageslag gestart, die bij het huidig weertype steeds meer grip op de aardappelen krijgt.

Termijnmarkt beweegt, fysieke markt wacht af
Deze weersontwikkelingen laten ook de markt niet koud. Het april 2023 contract op de EEX brak maandag 1 augustus gemakkelijk door de barrière van €25 per 100 kilo om vervolgens door te stomen naar €26,90 op woensdag. Donderdagochtend tikte de koers een top aan van €28,50 en 's middags schommelt het aprilcontract boven de €27. Op de fysieke markt gaat het er rustiger aan toe. PotatoNL zette deze week zijn eerste notering voor de nieuwe oogst op de borden van €20 tot €21. Kijkend naar de Belgapom-notering en DCA PAT-Index dan wordt ook daar vastgehouden aan de €20. Verwerkers zijn bezig hun verplichtingen na te komen en bevinden zich nog maar weinig op de markt.

Inmiddels zijn de eerste proefrooicijfers bekendgemaakt (bemonsterd eind juli) voor de hoofdoogst fritesaardappelen. Die bevestigen het beeld dat de gewassen vergevorderd zijn in hun groei. Dat is terug te zien in de hoge onderwatergewichten. Het beeld van de opbrengsten is wisselend en verschilt per regio. Ook de verschillen tussen beregend en niet-beregend kunnen significant zijn. Hieronder behandelen we de situatie per land.

Nederland: grote verschillen tussen zuid, midden en noord
Juli verliep warm en bovengemiddeld droog. De verschillen tussen met name zuid en noord zijn bijzonder groot. In het noordelijk deel van ons land viel meer neerslag dan in het zuiden en zuidoosten. Vooral Noord-Brabant en Limburg hebben met weinig regen te kampen. Ook de maximumtemperaturen lagen in het noorden op een iets lager niveau, waar in het zuiden de 40 graden werd aangetikt. De vroege rassen zijn na deze hittestoot op hun retour gegaan. Percelen die frequent beregend zijn, staan er frisser op. Vooral op de kopakkers en hoeken waar de haspel niet kan komen zijn de gevolgen merkbaar. Waar niet beregend kan worden gaan de gewassen nu snel achteruit.

Veel gewassen zijn al behandeld met MH (Maleïnehydrazide). Niet iedere teler zag daar de kans toe bij de hoge temperaturen. Onweersbuien worden vanaf donderdagmiddag voorspeld. Dat kan doorwas in de hand werken. Insiders maken al melding van incidenteel doorwasvorming (witte puntjes op de knollen).

België: gewassen in Vlaanderen zwaarst geraakt
De aardappelpercelen in Wallonië staan er beter voor dan die in Vlaanderen, zo tonen de cijfers die PCA en Fiwap deze week publiceerden. Niet eerder kende België zo weinig dagen met neerslag (142 dagen versus 199 gemiddeld). In West-Vlaanderen is het gortdroog en juist dat is een grote teeltregio. Het Belgische weerinstituut KMI verwacht dat deze situatie de komende tien dagen verder uitbreid. Wat opvalt zijn de extreem hoge onderwatergewichten. Soms zelfs boven de 450 gram. Kijkend naar de weersverwachtingen dan krijgen vooral de mindere percelen het voor hun kiezen de komende tien dagen.

Frankrijk: slijtageslag merkbaar
De eerste hitteperiode eind juli zijn de Franse aardappelgewassen goed doorgekomen. Inmiddels is het kwik opnieuw boven de 30 graden uitgekomen en de verwachting is dat dit volgende week ook gaat gebeuren. Vooral niet-beregende gewassen hebben te lijden. In het noordwesten is het erg droog. Juist dat is een belangrijke teeltregio voor fritesaardappelen. Gebieden waar meer beregend kan worden kennen ook een betere stand van het gewas, maar ook hier is merkbaar dat de droogte en hitte impact hebben op de groei.

Duitsland: gewassen rijpen vervroegd af
Kijkend naar de Europese weerkaart dan kleurt Duitsland rood. De belangrijkste teeltregio's voor fritesaardappelen, in de grensregio met Nederland en België, staat er beter voor. Ook recent viel nog enige mate van neerslag. Een uitzondering is Beieren, waar het al sinds het voorjaar bijzonder droog is. Alleen lokaal vielen zware buien, maar die doen meestal meer schade dan goed. Het uitblijven van neerslag zorgt ervoor dat de vroege gewassen versneld afrijpen en eerder afgerijpt zijn. Dat heeft voor een ophoping gezorgd in de markt, die inmiddels weer wordt vlot getrokken. De ontwikkeling in de opbrengsten blijft achter waardoor ook minder kilo's worden geoogst.

Polen: kleine oogst door krimp areaal en weersinvloeden
Het Poolse statistiekbureau ARIMR heeft eindelijk een areaalcijfer gepubliceerd. Die komt op 182.000 hectare tegenover 203.000 hectare vorig jaar. Dat betekent een daling van ruim 10%. De situatie in Polen is verdeeld. Het noorden heeft tot dusver dankzij frequente neerslag en minder hoge temperaturen een beter groeiseizoen gekend dan het zuiden en zuidwesten. Afgelopen weekend viel op veel plekken tussen de 50 en 80 millimeter neerslag, wat zeer welkom was. Toch blijft het droger dan gemiddeld. Met oplopende temperaturen komende week, waarbij het meerdere dagen boven de 30 graden wordt, is dat vocht snel verdampt. Ook hier is de verwachting dat opbrengsten achterblijven, al zijn de regioverschillen groot.

Verenigd Koninkrijk: aardappeltekort dreigt
De aardappelmarkt in het Verenigd Koninkrijk is – zeker na de Brexit – meer op de achtergrond geschoven. Toch is het goed om stil te staan bij de huidige situatie. Het is er droger dan in 2018. Juli was zelfs de droogste maand sinds 1935 volgens het Met Office. Vooral in het zuiden en zuidoosten is het extreem droog. Ook was het er extreem heet, met temperaturen tot 40 graden of meer. Dat is een record voor het eiland. Het blijft in de eerste helft van augustus droog en warm.

Naar schatting komt het areaal dit jaar uit op 109.000 hectare. Officiële cijfers ontbreken sinds de overheidsdienst AHDB Potato is gestopt. Inmiddels zijn steeds meer insiders het erover eens dat de opbrengsten op het niveau van 2018 of zelfs nog lager uit gaan komen. Vermenigvuldig dat met het areaalcijfers en het land kijkt naar een zeer krappe aardappeloogst, nipt boven de 4,5 miljoen ton. Er wordt daarom gesproken over een potentieel aardappeltekort. Wellicht bijzonder is het om te zien dat de Britse markt rustig blijft. Telers zijn terughoudend met verkopen omdat ze eerst de definitieve opbrengst afwachten.

Komende weken cruciaal
De komende zes weken zijn cruciaal voor de Europese fritesaardappelgewassen. Ook in de tweede helft van augustus en begin september kunnen rassen als Fontane nog een goede opbrengst realiseren, maar daarvoor is een gewas met potentie vereist. Een slijtageslag op de velden in Noordwest-Europa zorgt ervoor dat de kans daarop afneemt. Ook de langetermijnverwachting blijft een droog weertype voorschotelen. Het is gevaarlijk om nu al op basis van enkel de eerste proefrooicijfers harde conclusies te trekken. Er kan nog van alles gebeuren, maar dat de huidige situatie gevolgen heeft is wel duidelijk.