'Enkel aan start seizoen op aardappelmarkt ingrijpen'

Na een opleving in mei zakt de aardappelprijs volledig weg door vraaguitval op de vrije markt. Hoe verklaren jullie die beweging?
Van der Eijk: "Het kwam ook voor ons als een verrassing. Je ziet dat door een gebrek aan informatie het lastig is om de situatie goed te analyseren. Zijn er werkelijk teveel aardappelen of is het een tactische inkoopmove? De verwerkers hebben een goed overzicht van de markt en kennen de voorraden. Met die informatie gaan ze slim om, dat is hun goed recht."

Er van uitgaande dat er inderdaad meer vrije aardappelen in voorraad zijn dan verwerkers nodig hebben, was dit een goed moment geweest om product uit de markt te nemen?
Van der Eijk: "Technisch behoort het tot de mogelijkheden van een producentenorganisatie. Wij zijn van mening dat je dit aan het begin van het seizoen moet doen, niet aan het einde. Slechte partijen van de markt halen die de prijsvorming negatief beïnvloeden. Daar is wel over gesproken. De POC moet zich hier nog verder in professionaliseren."

Het is dus mogelijk maar hoe krijg je dat georganiseerd? Eerdere initiatieven voor bijvoorbeeld uien liepen uit op een mislukking.
De Graaf: "Als je zo'n beslissing neemt moet dat aan het begin van het seizoen en dan moet iedereen meebetalen en zo ook profiteren. Als de vrije marktprijs net boven de nul euro ligt is het financieel ook op te brengen, zoals in het verleden bij uien het geval was. In de huidige aardappelmarkt kan dat niet. Bovendien moet de POC eerst voldoende marktmacht hebben. We hebben nu zo'n 400 leden en daarmee vertegenwoordigen we nog niet voldoende aardappelareaal. Product uit de markt nemen, moet geen eenmalige actie zijn. We zijn er om structureel de positie van de aardappelteler in de keten te verstevigen en zo een gelijkwaardige partner te zijn."

Hoe zorg je ervoor dat je als POC serieus wordt genomen door verwerkers?
De Graaf: "We kijken nu vooral naar de telerscollectieven in de Verenigde Staten. Daar functioneert het systeem al jaren goed en staan de telers op een gelijk niveau met de verwerker." Van der Eijk: "We zijn ook vooral bezig om kennis binnen te halen en werken aan het verkrijgen van een subsidie om ook financieel de middelen te hebben."

Je noemt het telerscollectief. Aviko Potato heeft zijn ATC (AardappelTelers Commissie). Is zo'n collectief er in wezen niet al?
De Graaf: "Dat is niet vergelijkbaar met de organisatie die wij ambiëren of hoe het in Noord-Amerika gaat. Ik heb in het verleden zelf aan Aviko geleverd. De ATC is verbonden aan Aviko en levert bijna alle aardappelen aan deze fabriek af. Wij willen keuzevrijheid om met alle verwerkers in zee te gaan, die aan de voorwaarden van het telerscollectief tegemoet willen komen."

Zijn er voorbeelden waar het al wel goed gaat?
Van der Eijk: "Neem de tuinbouwsector. Ik ben geen expert op dit vlak maar zij hebben zich wel verenigd voor bijvoorbeeld de productie en vermarkting van tomaten, paprika en komkommer. Daar kunnen we als POC van leren. Ik weet dat we een cultuuromslag vragen. Het ketenprobleem is dat de aardappelteelt een marginale teelt is. Kijkend naar de uitdagingen die voor ons liggen op het vlak van verduurzaming, dan zijn financiële prikkels nodig om het gewas interessant te houden. Er is een verdienmodel nodig. De Wageningen Universiteit gaat ons ondersteunen bij het vinden van zo'n houdbaar verdienmodel."

Insiders vrezen dat het nieuwe seizoen wordt 'besmet' door de huidige lage prijzen. Hoe zien jullie dat?
Van der Eijk: "Het groeiseizoen is uiteindelijk bepalend voor de opbrengst en de prijs. Wat dat betreft, kan er nog van alles gebeuren. Blijkt bij de hoofdoogst dat sprake is van overproductie, dan is dat het moment om na te denken hoe we in kunnen grijpen. De tarweprijzen zijn flink gedaald, maar nog altijd aantrekkelijk." De Graaf: "Recent heeft de POC berekend dat een tarweprijs van €320 per ton hetzelfde rendement oplevert dan contractaardappelen op april. Daarmee is het een serieus alternatief denken wij. Het areaal voor 2023 kan daarmee niet groeien zonder dat telers zichzelf financieel in de vingers snijden."