Aardappelareaal daalt, maar frites trekt eigen plan

Niet eerder was het zo lastig om een gedegen inschatting te maken van het aardappelareaal in de EU-4. Na vijf jaren van solide groei liet het Europees consumptieaardappelareaal in 2021 een daling zien van 5%. Ondanks de ambities van aardappelverwerkers zagen telers het niet zitten om dezelfde hoeveelheid (of meer) aardappelen te verbouwen. In 2022 is dat niet anders. Het zijn vooral de hogere teeltkosten die hier aan bijdragen. Daarnaast is de beschikbaarheid van huurgrond kleiner en bieden andere teelten soms een aanlokkelijk en vooral minder kapitaalsintensief alternatief.

Waar komt het Europese areaal op uit?
Boerenbusiness heeft samen met de marktexperts van DCA een analyse gemaakt van het aardappelareaal in Nederland, België, Frankrijk en Duitsland (de EU-4). Daarnaast nemen we ook Polen mee. Het Verenigd Koninkrijk wordt traditioneel in de EU-5 meegenomen. Dit land speelt op het vlak van fritesaardappelen met betrekking tot de teelt een steeds kleinere rol en is na de Brexit verder van het Europees toneel vervreemd.

In 2021 bedroeg het areaal consumptieaardappelen in de EU-4 507.820 hectare. De schatting nu is dat Europabreed een daling van maximaal 5% dit jaar zichtbaar zal zijn. Dat betekent een areaal van 482.429 hectare (-25.390 hectare). Dat is de kleinste oppervlakte sinds 2017. Rekenen we met de vijfjarige gemiddelde opbrengst van 43,84 ton per hectare, dan betekent dit theoretisch 21,14 miljoen ton aardappelen. Deze hoeveelheid ligt fors onder het optimum voor de Europese aardappelmarkt. Uiteraard is dat koffiedik kijken. Want, reken je met een topopbrengst van 50 ton per hectare (2017) of een dramatisch slechte 37 ton (2018). De opbrengst kan in een slecht groeiseizoen de laagste ooit worden.

Verschuiving segmenten, frites stabiel
Wat in veel landen meespeelt is een verschuiving van het areaal fritesaardappelen. Vooral in Frankrijk en Duitsland. Fritesfabrieken zijn er zeer actief om meer aardappelen te contracteren. Dit gaat ten koste van het areaal tafelaardappelen en in mindere mate chipsaardappelen. Een krimp in het volledig areaal betekent dus niet per definitie minder fritesaardappelen.

Nederland: opnieuw minder aardappelen
Vorig jaar nam het areaal consumptieaardappelen met bijna 5.000 hectare af in Nederland. Goed voor 6,5% krimp waarmee de oppervlakte op 72.000 hectare uitkwam. De teelt van pootgoed en zetmeelaardappelen groeide licht. Voor dit seizoen schatten de analisten van DCA in dat het totaal areaal 3% tot 4% afneemt. Goed voor 2.160 tot 2.880 hectare. Daarbij is een lichte verschuiving zichtbaar in de verschillende segmenten. Er is iets meer graan ingezaaid, maar vooral de verminderde beschikbaarheid van huurgrond bij veehouders zorgt voor krimp.

{{dataviewSnapshot(10_1649754827)}}

België: fors minder aardappelen in Vlaanderen
De grootste daling van het areaal in Europa tekende België vorig jaar op. Opnieuw verwachten we hier de grootste afname. In 2021 bedroeg deze 7,8%. Voor dit jaar denkt DCA aan een afname van 8% tot 10% in Vlaanderen en 1% tot 2% minder aardappelen in Wallonië. Reden hiervoor is de krappe beschikbaarheid van huurgrond in Vlaanderen als gevolg van veranderende wetgeving. In Wallonië is de teelt veelal in handen van grote professionele telers. Gesteund door de honger naar aardappelen van verwerkers wordt hier geen grote daling verwacht. Dit betekent dat landsbreed de aardappelteelt met zo'n 5.580 hectare afneemt tot 77.180 hectare in totaal. Het kleinste areaal sinds 2015.

Frankrijk: fritesaardappelteelt stabiel
Wederom is het Frankrijk waar de grootste belofte voor de fritesaardappelteelt ligt. Europese verwerkers zetten hier fors op in. Denk aan nieuwe fabrieken of uitgebreide productielijnen in de Belgisch-Franse grensregio. Afgaand op informatie van insiders rekenen we op een kleine daling van het totaal aardappelareaal. Die krimp zit hoofdzakelijk bij de tafelaardappelen. Telers zijn teleurgesteld in de marktontwikkelingen en schakelen over op fritesaardappelen. Een krimp van maximaal 2% wordt verwacht. Goed voor een dikke 3.000 hectare waarmee het totaal op 150.800 hectare eindigt. De kleinste oppervlakte sinds 2017.

Duitsland: meer focus op dubbeldoelrassen
Voor het aardappelareaal in Duitsland geldt eveneens dat een interne verschuiving merkbaar is. Minder tafel- en chipsaardappelen ten faveure van de fritesaardappelteelt. In het noordwestelijke Nedersaksen is daarnaast merkbaar dat telers vaker op dubbeldoelrassen gokken die zowel naar de fritesindustrie als vlokken en zetmeelproducenten kunnen worden afgezet. De krimp zit daarmee niet zozeer in het fritesaardappelareaal. Op het totaal rekenen insiders met maximaal 2% krimp. Goed voor bijna 4.000 hectare waarmee het totaal op 195.820 hectare eindigt.

De grootste daling van het aardappelareaal zien we misschien wel in Polen terug. Hierover hebben we al een analyse gemaakt. Insiders noemen forse percentages tussen de 20% en 30% waarmee de aardappelteelt afneemt. Wederom vooral bij tafel- en chipsaardappelen. Verwerkers in het land zetten relatief veel product af naar Oekraïne en Rusland. Die markten zijn nu bijna volledig weggevallen. Meer aardappelen uit Duitsland zijn vereist om de Poolse aardappelindustrieën draaiende te houden.

Drama ontvouwt zich in Engeland
In het Verenigd Koninkrijk daalt het aardappelareaal al jaren en ook in 2022 is dat het geval. Gerekend wordt met een afname van zo'n 3% op het totale areaal. Verschillende segmenten hebben het zwaar zoals de fish & chips industrie. Deze sector bevindt zich in de grootste crisis ooit. Van de 10.000 restaurants dreigen 3.000 de deuren te moeten sluiten. Hoge energieprijzen, kosten voor frituurolie en vis, die veel uit Rusland wordt geïmporteerd, zijn hier debet aan.

Wie met een helikopterblik over de Europese aardappelmarkt kijkt – en dan met name voor fritesaardappelen – proeft minder negativisme dan rond de jaarwisseling het geval was. De teeltkosten zijn gigantisch gestegen. Percentages van 20% tot 30% zijn niet ongewoon. Vooral kunstmest en energie zijn grote kostenposten, maar alle prijzen zijn toegenomen. Contractprijzen hebben dit deels gecompenseerd.

Geen gelegenheidsteelt
Telers hebben door de bank genomen goede verwachtingen van de vrije markt komend seizoen. Dat blijkt ook wel uit de koers van het april 2023-contract op de aardappeltermijnmarkt. Ondanks dat pootgoed ruim voorradig is, en fabrieken die forse prijsconcessies doen, zijn gelukszoekers ver te zoeken. De afloop van het huidig aprilcontract lokt waarschijnlijk weinig gelegenheidsteelt uit. Aardappelverwerkers hebben er alles aan gedaan om telers te motiveren, maar dat is niet voldoende gebleken. Vooral in Frankrijk en Duitsland is effect merkbaar dat meer fritesaardappelen worden geteeld ten opzichte van andere soorten.

Conclusies

• Europees consumptieareaal daalt naar schatting maximaal 5%
• Verschuiving merkbaar binnen segmenten in het voordeel van fritesaardappelen
• Totale aardappeloogst valt hoe dan ook krap uit
• Forse daling aardappelareaal Polen
• Geen late beslissers ondanks goedkoop pootgoed